Kamica nerkowa

Kamica nerkowa jest chorobą polegającą na tworzeniu się złogów ze składników moczu i ich zaleganiu w drogach moczowych. Większość złogów obecnych jest w samych nerkach. Substancje chemiczne wytrącają się z moczu dopiero, gdy ich stężenie przewyższa tzw. próg rozpuszczalności.

Wśród czynników sprzyjających lub wywołujących kamicę nerkową należy wymienić: wysokie stężenie wapnia, kwasu szczawiowego, fosforanów, moczanów i cystyny w wydalanym moczu, a obniżenie stężenia substancji ochronnych: magnezu i cytrynianów.

Zbyt wysokie lub niskie pH moczu oraz duża jego gęstość względna również sprzyjają powstawaniu kamieni, podobnie jak zastój moczu, zakażenia dróg moczowych, długotrwałe unieruchomienie, przyjmowanie zbyt małej ilości płynów i nieodpowiednia dieta.

Udowodniono rodzinne występowanie niektórych postaci kamicy nerkowej. Istnieje wiele chorób różnych układów sprzyjających powstawaniu kamieni (np. nowotwory, dna moczanowa, zespół złego wchłaniania).

Złogi powstają w różnych odcinkach układu moczowego, najczęściej jednak jeszcze w obrębie samych nerek, skąd przemieszczają się do niższych partii układu moczowego, gdzie powiększają się lub zostają wydalone z moczem. Zdarza się, że znacznych rozmiarów kamienie, tzw. odlewowe doprowadzają do uszkodzenia samych nerek. Kamienie nerkowe mogą być zbudowane ze szczawianu wapnia, fosforanu wapnia, moczanów, struwitu, cystyny.

Objawy i rozpoznanie kamicy nerkowej

Wskutek uruchomienia kamienia i drażnienia moczowodu może pojawić się typowa kolka nerkowa objawiająca się bólem w okolicy lędźwiowej lub bocznego podbrzusza z charakterystycznym promieniowaniem w kierunku spojenia łonowego i narządów płciowych zewnętrznych.

Dodatkowo występują nudności i wymioty, odruchowa niedrożność jelit (zatrzymanie wiatrów i stolca), mocz oddawany jest często w niewielkich ilościach. W moczu obecne są krwinki czerwone (jeśli mocz ma ciemne zabarwienie mówi się o krwiomoczu), pacjent jest blady, spocony.

Rozpoznanie ustalane jest w oparciu o objawy kliniczne oraz wyniki badań obrazowych (USG uwidocznić może kamienie obecne w drogach moczowych i poszerzenie dróg moczowych, RTG przeglądowy jamy brzusznej uwidacznia tylko niektóre złogi, tomografia komputerowa wykonywana w razie wątpliwości diagnostycznych, urografia - jeśli tomografia komputerowa nie okazała się pomocna w diagnozowaniu bądź była niedostępna). Badanie ogólne moczu wykonywane jest również obligatoryjnie - pomaga w zróżnicowaniu składu chemicznego złogów.

Leczenie kamicy nerkowej

Leczenie zachowawcze kolki nerkowej polega na uśmierzeniu bólu i usunięciu przeszkody w odpływie moczu. Postępowanie między napadami ogranicza się jedynie do picia większej ilości płynów, ograniczenia spożywania pokarmów zawierających substancje, z których powstają kamienie.

Leczenie inwazyjne polega na usunięciu złogów przez ich pokruszenie z wykorzystaniem fal generowanych poza organizmem bądź metodami endoskopowymi lub tradycyjnymi metodami operacyjnymi.

Powikłania i rokowanie przy kamicy nerkowej

Najważniejszym powikłaniem przy kamicy nerkowej jest zakażenie dróg moczowych (często nawracające), które może być przyczyną posocznicy. Dodatkowo wskutek zalegania przeszkody może zostać zablokowany odpływ moczu i rozwinąć się wodonercze. Ponadto u chorych czasem rozwija się nadciśnienie tętnicze i przewlekła niewydolność nerek.

Rokowanie jest dobre. Czas samoistnego wydalenia kamienia z moczowodu wynosi średnio 17 dni. Kamienie większe niż 7 mm rzadko wydalane są samoistnie. Wczesna diagnoza i określenie postaci kamicy oraz szybko wdrożone leczenie znacznie poprawiają rokowanie.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
  • "Interna", Włodzimierz Januszewicz, Franciszek Kokot, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Medycyna wewnętrzna", Gerd Herold i współautorzy, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Nefrologia", C. Craig Tisher i Ch. S. Wilcox, wyd. polskie pod red. Mariana Klingera, wyd. Urban & Partner, Wrocław