Hipertrofia płodu

Hipertrofia płodu, inaczej makrosomia, to stan występowania masy płodu, której wartość przekracza 90. centyl lub dwa odchylenia standardowe dla należnej w określonym wieku ciążowym.

Innymi słowy hipertrofia oznacza zbyt dużą masę płodu występującą w danym wieku ciążowym. Zaburzenie to dotyczy 10 procent kobiet ciężarnych i wiąże się z częstszym prowadzeniem porodu metodami zabiegowymi i z występowaniem urazów okołoporodowych.

Przyczyny hipertrofii płodu

Wśród dominujących czynników, które predysponują do hipertrofii płodu wymienia się wiek pacjentki (powyżej 35. roku życia), posiadanie potomstwa, otyłość, wysoki przyrost masy ciała w czasie ciąży.

Często zdarza się, że cukrzyca pacjentki, rozpoznana przed lub w trakcie ciąży (także wyrównana) wywołuje szybki przyrost masy ciała płodu i w rezultacie jego makrosomię. Ponadto poprzedni poród z noworodkiem ważącym powyżej 4,5 kilograma predysponuje do hipertrofii u kolejnego płodu. Również ciąża przeterminowana związana jest z wyższym ryzykiem makrosomii.

Postępowanie w hipertrofii płodu

W przypadku stwierdzenia nadmiernej masy ciała płodu (podstawowym badaniem, które umożliwia taką ocenę jest ultrasonografia), konieczne jest podjęcie decyzji o sposobie prowadzenia porodu.

Ze względu na to, że wyższa masa płodu związana jest z większymi jego rozmiarami, konieczne jest dokonanie pomiarów miednicy matki i ocena, czy poród drogami natury jest w danym przypadku klinicznym możliwy. Taki sposób postępowania pomaga w zapobieganiu powikłaniom, które mogą wystąpić w czasie trwania porodu u kobiet noszących płody o wyższej masie ciała.

Konieczne jest zwrócenie uwagi na poszczególne mechanizmy wpływające na rozwój płodu i wzrost jego masy ciała, co jest ważne w zapobieganiu powikłaniom, które są związane z nieprawidłowym wzrastaniem płodu (zarówno z jego wysoką, jak i niską masą). Celem postępowania jest doprowadzenie do zahamowania lub wyeliminowania czynników odpowiedzialnych za nieprawidłowe wzrastanie wewnątrzmaciczne.

Powikłania przy hipertrofii płodu

Hipertrofia płodu związana jest z wyższym odsetkiem powikłań obserwowanych w trakcie porodu. Najczęściej pojawiają się: wydłużenie czasu trwania porodu, wtórne zatrzymanie lub osłabienie akcji porodowej, utrata napięcia przez mięśnie macicy (atonia), rozwój zakażeń w połogu (powikłanie to jest charakterystyczne przede wszystkim dla otyłych kobiet, które dodatkowo chorują na cukrzycę). Ponadto w trakcie porodu dojść może do uszkodzenia kanału rodnego i rozejścia się spojenia łonowego.

U płodu częściej uszkodzeniu ulegają sploty nerwowe lub nerwy (np. dochodzi do porażenia splotu barkowego typu Erba lub Klumpkego, częściej obserwuje się uszkodzenie nerwu przeponowego), a także struktury kostne - obojczyk, kość ramienna, może też dojść do zwichnięcia stawu barkowego.

Znacznie częściej obserwuje się również encefalopatię, która prowadzi do upośledzenia umysłowego lub zgonu noworodka.

Rokowanie przy hipertrofii płodu

Rokowanie w hipertrofii płodu zależne jest przede wszystkim od czynnika wywołującego zaburzenie, nieraz możliwe jest wyeliminowanie jego działania, co sprzyja osiągnięciu korzystniejszej dla płodu masy końcowociążowej.

Mimo zagrożenia dla matki i płodu wiele ciąż i porodów przebiega bez żadnych nieprawidłowości, nie obserwuje się w wielu przypadkach żadnych zaburzeń u noworodków, które mogłyby być związane z ich wysoką masą urodzeniową.

W związku z licznymi powikłaniami przy hipertrofii płodu należy pamiętać, że nie tylko niska masa płodu niesie zagrożenia, ale wiele nieprawidłowości może wystąpić również, gdy płód ma zbyt wysoką masę, dla danego tygodnia ciąży.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Położnictwo i ginekologia", red. nauk. Grzegorz H. Bręborowicz, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Położnictwo praktyczne i operacje położnicze", red. Pschyrembel Willibald, Dudenhausen Joachim, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa