Fibromialgia

Fibromialgia jest zespołem chorobowym charakteryzującym się występowaniem nasilonych dolegliwości bólowych o różnym umiejscowieniu, szczególnie pojawiających się w miejscach narażonych na ucisk. Dodatkowo dochodzi do rozwoju objawów związanych z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu autonomicznego i zaburzeń czynnościowych.

Fibromialgia występuje u około 3 proc. osób ogólnej populacji, stwierdzana jest kilkakrotnie częściej u kobiet w porównaniu z mężczyznami, dotyczy przede wszystkim osób rasy białej. Pierwsze objawy obserwowane są najczęściej między 30. a 60. rokiem życia.

Przyczyny pojawiania się zmian chorobowych nie zostały do końca wyjaśnione, a pierwsze dolegliwości bólowe są związane z współistniejącymi sytuacjami stresowymi. Wśród możliwych czynników sprawczych wymienia się zaburzenia w przekaźnictwie nerwowym związanym z serotoniną i uwarunkowanym nieprawidłowościami genetycznymi.

Objawy fibromialgii

Fibromialgia charakteryzuje się obecnością przewlekłego i uogólnionego bólu w obrębie struktur mięśniowo-stawowych. Ponadto w badaniu pacjenta stwierdza się bolesność i tkliwość w typowych miejscach uciskowych. Dodatkowo często współistnieją zaburzenia snu, zmęczenie i ogólne osłabienie z uczuciem sztywności ciała oraz pewne skłonności do zachowań lękowych i depresji.

U pacjentów z fibromialgią stwierdza się zaburzenia wegetatywne i czynnościowe o różnym stopniu nasilenia. Często uważa się, że tzw. zespół przewlekłego zmęczenia jest identyczną chorobą, jak fibromialgia, jednak w zespole tym współistnieją inne objawy dodatkowe, przede wszystkim stany podgorączkowe, powiększenie węzłów chłonnych, ból gardła, a dolegliwości ze strony stawów mają charakter wędrujący.

W zespole przewlekłego zmęczenia nie stwierdza się natomiast odpowiedniej liczby tkliwych punktów, których ucisk powoduje wystąpienie dolegliwości bólowych. Fibromialgia nie przebiega z charakterystycznymi nieprawidłowościami w badaniach dodatkowych. Nieraz nie obserwuje się żadnych zmian w wynikach badań pomocniczych, które są wykonywane w celu różnicowania schorzenia z innymi stanami chorobowymi.

Rozpoznanie fibromialgii

Rozpoznanie fibromialgii ustala się w oparciu o wywiad chorobowy, obecność objawów klinicznych i po wykluczeniu innych schorzeń przebiegających z podobnymi dolegliwościami. Amerykańskie Kolegium Reumatologii opracowało specjalne kryteria diagnostyczne, których spełnienie jest konieczne w celu rozpoznania choroby.

Uwzględniają one występowanie bólu, przynajmniej w 3 okolicach ciała (prawa bądź lewa połowa ciała, powyżej lub poniżej pasa), trwającego co najmniej przez okres 3 miesięcy oraz obecność przynajmniej 11 bolesnych na ucisk punktów spośród 18 testowanych.

Dodatkowo do ustalenia rozpoznania fibromialgii konieczna jest obecność objawów autonomicznych (np. oziębienie dalszych części kończyn, suchość w jamie ustnej, nadmierna potliwość lub drżenie mięśniowe) i zaburzeń czynnościowych (np. dysfunkcje snu, ogólne wyczerpanie, mrowienia i cierpnięcia, dolegliwości migrenowe, uczucie obrzmienia, sztywności, zaburzenia w czynności oddychania i funkcji serca, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, miesiączkowania lub dolegliwości związane z oddawaniem moczu).

W różnicowaniu fibromialgii należy brać pod uwagę zapalenia ścięgien, choroby zapalne i zwyrodnieniowe stawów i kręgosłupa, zapalenie wielomięśniowe, czy bóle spowodowane innymi układowymi chorobami tkanki łącznej. Ponadto trzeba wziąć pod uwagę choroby psychiatryczne i przetrwałe zakażenia wirusowe.

Leczenie fibromialgii

Leczenie przyczynowe fibromialgii nie jest znane. Postępowanie obejmuje wiele aspektów. Terapia jest trudna, wprowadza się ćwiczenia ogólnousprawniające, które niestety często bywają nieefektywne, ze względu na charakterystyczną dla fibromialgii zmniejszoną tolerancję wysiłku fizycznego. Nieraz konieczne jest włączenie preparatów stosowanych w chorobach psychiatrycznych.

Podaje się leki przeciwdepresyjne, np. blokujące wychwyt zwrotny serotoniny (np. fluoksetyna) albo o działaniu charakterystycznym dla pobudzania poszczególnych receptorów znajdujących się w ośrodkowym układzie nerwowym (np. wenlafaksyna, mirtazapina). Środki farmakologiczne o działaniu przeciwdepresyjnym zmniejszają dolegliwości bólowe i zmęczenie, ponadto poprawiają samopoczucie i jakość snu, ale często nie wpływają na tkliwość uciskową badanych na ciele punktów.

W leczeniu fibromialgii wskazane jest prowadzenie różnych metod psychoterapii, np. terapii behawioralnej. W badaniach klinicznych nie wykazano skuteczności w stosunku do niesteroidowych leków przeciwzapalnych i glikokortykosteroidów, dlatego podawanie tych preparatów nie jest zalecane w leczeniu fibromialgii. Dobre efekty obserwuje się po zastosowaniu krioterapii i kompleksowego leczenia uzdrowiskowego.

Rokowanie fibromialgii

Fibromialgia ma charakter łagodny, ale dolegliwości ustępują tylko u części chorych. Ich nasilenie może zmniejszyć się, zwłaszcza po 60. roku życia. Fibromialgia nie wiąże się z poważnymi dla zdrowia lub życia pacjenta następstwami, dlatego uznaje się, że ogólne rokowanie w schorzeniu jest pomyślne. Choroba nie wpływa na skrócenie długości życia.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
  • "Medycyna wewnętrzna", Gerd Herold i współautorzy, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa