Drgawki noworodkowe

Drgawki noworodkowe charakteryzują się łagodniejszym nasileniem w porównaniu z obserwowanymi u dzieci starszych, czy u osób dorosłych. Są one subtelniej wyrażone i sugerują obecność nieprawidłowości w obrębie ośrodkowego układu nerwowego noworodka. Mogą stanowić także objaw zaburzeń elektrolitowych lub metabolicznych ustroju.

Typowe uogólnione napady toniczno-kloniczne zdarzają się niezwykle rzadko, ze względu na niedojrzałość ośrodkowego układu nerwowego charakterystyczną dla okresu noworodkowego.

Często stwierdza się samoistne drżenia, których przyczyny nie udaje się ustalić. Z reguły dotyczą one dzieci przedwcześnie urodzonych, a także noworodków matek chorujących na cukrzycę i otrzymujących leki obniżające napięcie mięśniowe.

Drżeniom nie towarzyszą patologiczne ruchy gałek ocznych, ani grymasy twarzy. Wynik badania elektroencefalograficznego EEG nie wykazuje żadnych odchyleń od normy. Drżenia kończyn można przerwać przez ich zgięcie lub łagodne wyprostowanie.

Przyczyny powstawania drgawek noworodkowych

Przyczyny drgawek w okresie noworodkowym są bardzo różne. Stany te mogą pojawić się w wyniku niedotlenienia okołoporodowego, czy jeszcze wewnątrzmacicznego. Ponadto zawały mózgu, czy krwawienia śródczaszkowe mogą manifestować się wystąpieniem drgawek w wieku noworodkowym.

Z zaburzeń metabolicznych, przyczyniających się do pojawienia się tej patologii, wymienia się: obniżone stężenie glukozy, wapnia, magnezu lub sodu w surowicy krwi, a podwyższony poziom fosforanów lub także sodu.

W zakażeniach (zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych, ropniu mózgu, posocznicy, zakażeniu wewnątrzmacicznym płodu, różyczce, toksoplazmozie, cytomegalii, kile, AIDS, czy w zakażeniach wirusowych ośrodkowego układu nerwowego) pojawić się mogą drgawki, podobnie, jak w przebiegu wad strukturalnych, np. wodogłowia, małogłowia, czy w różnych dziedzicznych schorzeniach.

Również rodzinne predyspozycje, choroby prowadzące do gromadzenia się pewnych substancji w organizmie, czy niedobór pirydoksyny (witaminy B6) mogą objawiać się drgawkami noworodkowymi.

Objawy drgawek noworodkowych

Napady kloniczne ogniskowe charakteryzują się rytmicznością, wolnymi ruchami drgającymi i pojawiają się najczęściej w przebiegu zaburzeń metabolicznych, rzadziej urazów lub krwawień podpajęczynówkowych.

Napady kloniczne ogniskowe dotyczą przede wszystkim mięśni twarzy, kończyn, a także mięśniówki gardła i biorącej udział w procesie oddychania. Rokowanie jest pomyślne w ogniskowych napadach klonicznych.

Napady kloniczne wieloogniskowe lub wędrujące również są rytmiczne i cechują się występowaniem wolnych ruchów drgających. Obejmują one całe ciało lub pojawiają się w obu jego połowach oddzielnie.

Napady miokloniczne są synchronicznymi drganiami kończyn górnych, a rzadziej dolnych. Są pojedyncze lub powtarzają się. Obserwuje się je w przebiegu rozlanych uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego.

U wcześniaków obecne są nieraz ruchy miokloniczne, ale nie stwierdza się żadnych nieprawidłowości w badaniu elektroencefalograficznym EEG i w badaniach obrazujących struktury ośrodkowego układu nerwowego.

Napady miokloniczne mogą pojawiać się także u zdrowych noworodków w momencie budzenia się. Mioklonie wymagają przeprowadzenia dokładnych badań, które umożliwią rozpoznanie bądź wykluczenie zaburzeń metabolicznych, genetycznych i wad wrodzonych ośrodkowego układu nerwowego.

Napady toniczne mogą mieć charakter ogniskowy lub uogólniony. Cechują się wystąpieniem wyprostu i wzrostu napięcia w obrębie mięśni kończyn i tułowia. Często współistnieje zwrot gałek ocznych, czy bezdech.

Napady toniczne są charakterystyczne dla wcześniaków z ciężkimi nieprawidłowościami występującymi w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, czy z krwawieniami śródczaszkowymi. Rokowanie w napadach tonicznych jest niekorzystne.

Napady subtelne (amorficzne) należą do najczęstszych obserwowanych u noworodków. Nieraz są niedostrzegalne. Cechują się występowaniem powtarzających się ruchów gałek ocznych, drżeń powiek, mrugań, czy automatycznych ruchów ust (mlaskania, ziewania, połykania, czy cmokania). Ponadto mogą pojawiać się ruchy kończyn przypominające wiosłowanie lub pedałowanie.

Dodatkowo napady subtelne występują nieraz pod postacią zmienności w częstości pracy serca, ciśnienia tętniczego krwi, czy utlenowania krwi tętniczej. Zapis elektroencefalograficzny może nie wykazywać żadnych nieprawidłowości. Napady subtelne często nie ustępują pomimo zastosowanego leczenia przeciwdrgawkowego.

Leczenie drgawek noworodkowych

Istotne znaczenie w leczeniu drgawek noworodkowych ma postępowanie objawowe. Należy zapewnić dziecku właściwą wymianę gazową, pracę serca, ciśnienie tętnicze krwi i równowagę kwasowo-zasadową i wodno-elektrolitową ustroju. Ważne jest także przyczynowe leczenie zaburzeń o charakterze metabolicznym, zakaźnym, czy elektrolitowym.

Z leków przeciwdrgawkowych podstawowym jest fenobarbital, kolejno fenytoina. W przypadkach zależnych od niedoboru witaminy B6 konieczne jest jej podanie, co wiąże się z natychmiastowym efektem terapeutycznym i normalizacją zapisu EEG.

Rokowanie przy drgawkach noworodkowych

Śmiertelność noworodków z drgawkami jest wysoka, sięga nawet kilkunastu procent. Ryzyko zaburzonego rozwoju psychomotorycznego w starszym wieku jest zdecydowanie wyższe. Znaczne upośledzenie rozwojowe obserwowane jest stosunkowo rzadko, natomiast dominującymi zaburzeniami są trudności w nauce i zmiany zachowania.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Pediatria", red. nauk. Krystyna Kubicka, Wanda Kawalec, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa