Dna moczanowa

Dna moczanowa jest zapaleniem stawów związanym z odkładaniem się w ich obrębie moczanu sodu, z wtórnym pochłanianiem tych kryształów i powstaniem złogów krystalicznych w tkankach. Początkowo schorzenie charakteryzuje się napadami, wraz z postępem choroby dochodzi do powstania trwałych zmian zapalnych w obrębie stawów i narządów wewnętrznych.

Dna moczanowa częściej występuje u mężczyzn. Przeważnie rozwija się w piątej dekadzie życia, a u kobiet po menopauzie. Przyczyny występowania zmian związane są z obecnością podwyższonego stężenia kwasu moczowego w surowicy krwi pacjentów. Substancja ta stanowi końcowy produkt przemiany puryn, jego poziom ulega wzrostowi wskutek genetycznie uwarunkowanych nieprawidłowości lub spowodowany jest nadmiernym spożyciem puryn w diecie (mięso, buliony, niektóre jarzyny i owoce morza zawierają dużo związków purynowych).

Również do wzrostu stężenia kwasu moczowego dochodzi w następstwie nadmiernego rozpadu ATP (np. w chorobie alkoholowej), nukleotydów (np. w chorobach nowotworowych, niedokrwistościach hemolitycznych, mononukleozie). Ponadto kwas moczowy może kumulować się w organizmie wskutek nieprawidłowego funkcjonowania nerek, przez które jest eliminowany.

Objawy dny moczanowej

Początkowo nie obserwuje się żadnych objawów klinicznych dny moczanowej pomimo zwiększonego stężenia kwasu moczowego w surowicy krwi - jest to tzw. okres bezobjawowy, który trwać może różnie (nieraz u pacjentów w ogóle nie obserwuje się żadnych objawów klinicznych przez całe życie). Ryzyko wystąpienia napadu dny jest większe, im wyższe jest stężenie kwasu moczowego w surowicy krwi.

Objawy kliniczne dny moczanowej mogą być spowodowane przez różne czynniki, np. urazy mechaniczne, stosowanie niektórych leków, spożywanie pewnych pokarmów, używanie alkoholu, czy zwiększony wysiłek fizyczny. U większości chorych napad dny pojawia się nagle, bez żadnych objawów zapowiadających, często nad ranem. Dolegliwościom zapalnym ze strony stawów towarzyszy nieraz gorączka, dreszcze oraz uczucie ogólnego osłabienia.

Dominującym objawem jest ból i bolesność stawu podczas dotyku. Pierwszy napad najczęściej dotyczy jednego stawu (z reguły śródstopno-palcowego pierwszego). Rzadziej dochodzi do rozwoju początkowych dolegliwości w stawach skokowych lub kolanowych. Po upływie najczęściej kilku lat od pierwszego napadu dny rozwija się przewlekły proces zapalny o charakterze wielostawowym.

Stopniowo zwiększa się ilość złogów moczanu sodowego w różnych okolicach - stawach śródstopno-palcowych pierwszych lub innych, w małżowinach usznych, rzadziej w obrębie rąk. Stanami towarzyszącymi dnie moczanowej są najczęściej otyłość, nieprawidłowości gospodarki lipidowej i nadciśnienie tętnicze.

Rozpoznanie dny moczanowej

Ustalenie rozpoznania dny moczanowej nieraz jest trudne, stąd często dochodzi do późnego postawienia właściwej diagnozy. Potwierdzeniem jest wykazanie obecności kryształów moczanu sodowego w płynie stawowym lub tkankach organizmu. Podstawowym kryterium rozpoznania jest obecność podwyższonego poziomu kwasu moczowego w surowicy krwi. Ponadto w stanach przewlekłych diagnozę potwierdzają nieprawidłowości obserwowane w badaniach radiologicznych stawów zajętych procesem chorobowym.

W różnicowaniu dny moczanowej należy brać pod uwagę dnę rzekomą (chondrokalcynozę), hiperlipidemię, septyczne zapalenia stawów, reaktywne zapalenie stawów, urazy i wylewy dostawowe krwi, chorobę posurowiczą, początkowy okres innych schorzeń przebiegających z odczynami zapalnymi w obrębie stawów i chorobę zwyrodnieniową.

Leczenie dny moczanowej

Terapia dny moczanowej ma na celu przeciwdziałanie podwyższeniu poziomu kwasu moczowego w surowicy krwi i jego redukcję, a następnie opanowanie występujących objawów klinicznych, spowodowanych obecnością kryształów moczanu w poszczególnych układach i narządach człowieka. Z tego powodu dąży się do zredukowania masy ciała pacjenta, stosowania diety ubogiej w związki purynowe oraz unikania alkoholu (zwłaszcza piwa) oraz palenia tytoniu.

Leczeniem podstawowym w napadzie dny jest podawanie kolchicyny doustnie, która w większości przypadków prowadzi do poprawy stanu klinicznego. Terapię napadu dny można rozpocząć od podawania wysokich dawek niesteroidowych leków przeciwzapalnych, czasem wskazane jest stosowanie dostawowe glikokortykosteroidów.

W leczeniu przewlekłym dąży się do zapobiegania napadom oraz podaje się leki zmniejszające stężenie kwasu moczowego w surowicy krwi (np. probenecyd lub allopurynol).

Rokowanie przy dnie moczanowej

Rokowanie w dnie moczanowej zależne jest przede wszystkim od profilaktyki mającej na celu obniżenie stężenia kwasu moczowego w surowicy krwi, prawidłowego leczenia napadów, unikania czynników ryzyka, kontroli i odpowiedniego leczenia chorób współistniejących.

Niekorzystnie rokują przypadki przebiegające z zapaleniem nerek oraz nadciśnieniem tętniczym i zmianami miażdżycowymi rozwijającymi się w obrębie naczyń. Powikłania te istotnie wpływają na okres przeżycia pacjentów z dną moczanową. Często nie udaje się ustalić rokowania ze względu na różnorodność nasilenia procesu chorobowego niezależnie od stężenia kwasu moczowego w surowicy krwi.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
  • "Interna", Włodzimierz Januszewicz, Franciszek Kokot, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Medycyna wewnętrzna", Gerd Herold i współautorzy, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa