Czyrak

Czyrakiem określane jest gronkowcowe zapalenie ropne struktur okołomieszkowych, które przebiega z wytworzeniem charakterystycznego czopa martwiczego. Mianem czyraczności natomiast są określane zmiany mnogie - liczne czyraki w różnym okresie rozwojowym, których powstawaniu sprzyjają choroby metaboliczne, np. cukrzyca, również choroby nerek i inne schorzenia, prowadzące do upośledzenia odporności. Poza tym czyraki i czyraczność pojawiają się w ogólnym wyniszczeniu.

Pokrewną jednostką chorobową jest czyrak gromadny, który powstaje w wyniku zlewania się ze sobą i skupiania pojedynczych zmian. Występuje przede wszystkim u osób niedożywionych oraz w przypadku obecności ciężkich schorzeń ogólnoustrojowych, a jego przebieg kliniczny jest wyjątkowo przewlekły, cechuje się znacznymi dolegliwościami bólowymi.

Objawy czyraka

Przebieg czyraków często zależny jest od obecności schorzenia podstawowego, również stan kliniczny związany jest ściśle ze współistnieniem innych chorób u pacjentów z czyrakami. Wykwitem pierwotnym jest naciek zapalny w otoczeniu mieszka włosowego. Na początku rozwija się drobny guzek, sinoczerwony, dający znaczne dolegliwości bólowe.

Po upływie kilku dni (średnio 4-6) na jego szczycie pojawia się krosta przebita włosem, pod którą rozwija się proces martwiczy i postępujący rozpad tkanek. Po upływie kolejnych kilku dni ropny pęcherz pęka, jego zawartość daje się usunąć przez wyciśnięcie lub oddziela się samoistnie w postaci tzw. czopa martwiczego. Ubytek o charakterze kraterowatym powstały po oddzieleniu się tkanek martwiczych często pozostawia niewielką bliznę, która powstaje po jego ustąpieniu.

W okresie tworzenia się czyraka występują znaczne dolegliwości bólowe. Umiejscowienie zmian bywa różne. Czyraki rozwijające się w okolicy wargi górnej, oczodołu i skroni mogą być powikłane poważnymi następstwami, zakażenie bowiem często rozprzestrzenia się wówczas na okolice sąsiednich struktur zatoki jamistej i opony mózgu.

Przebieg w przypadku obecności tylko pojedynczego czyraka jest na ogół szybki, w ciągu kilkunastu dni dochodzi do procesu gojenia się zmian. Jeśli przebieg kliniczny związany jest z obecnością mnogich czyraków, pojawiają się one stopniowo, w różnej lokalizacji, a sprawa przebiega przewlekle.

Czyraka cechuje różny etap zaawansowania, niektóre z nich pojawiają się, a inne ulegają w tym samym czasie procesowi gojenia. Częstym powikłaniem jest powiększenie węzłów chłonnych, a rzadziej dojść może do powstania ropowicy lub czyraka gromadnego.

Rozpoznanie czyraka

Ustalenie właściwej diagnozy przy czyraku nie jest trudne. Typowe cechy kliniczne, takie jak naciek zapalny wokół mieszka włosowego, czop martwiczy, bolesność i szybki przebieg choroby mogą wskazywać na obecność czyraka.

W przypadkach zaawansowanych czyraka i mnogich zmian, konieczna jest niekiedy diagnostyka w kierunku schorzeń ogólnoustrojowych i stanów prowadzących do upośledzenia odporności u chorych z czyrakami.

W różnicowaniu czyraka należy brać pod uwagę grzybicę przebiegającą z odczynem zapalnym, zwłaszcza zlokalizowaną w okolicy skóry brody (rozstrzygające jest badanie mikologiczne).

Leczenie czyraka

Leczenie czyraka pojedynczego jest wyłącznie miejscowe i polega na zastosowaniu kompresu ichtiolowego oraz, po wykształceniu się czopa martwiczego, nacięciu zmiany w celu jego usunięcia.

W czyraczności postępowanie miejscowe jest identyczne, ale zalecane jest również stosowanie antybiotyków ogólnie, dobór leku zależny jest od wrażliwości danego szczepu bakteryjnego na poszczególne preparaty przeciwbakteryjne, co możliwe jest do stwierdzenia po wykonaniu antybiogramu. Ogólnie podaje się także leki wzmacniające.

Ważnym aspektem leczenia czyraka jest terapia schorzenia podstawowego, np. cukrzycy, ponieważ w niektórych przypadkach klinicznych wyleczenie choroby współistniejącej, zapewnia ustąpienie zmian skórnych typowych dla czyraków i zapobiega nawrotom zakażeń gronkowcowych, rozwijających się w obrębie skóry. W czyraku gromadnym postępowanie jest najczęściej chirurgiczne i polega na usunięciu patologicznych zmian skórnych.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby skóry dla studentów medycyny i lekarzy", Stefania Jabłońska, Tadeusz Chorzelski, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Dermatologia i wenerologia, podręcznik dla szkół medycznych", wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa