Cukrzyca ciążowa

Cukrzyca ciążowa, zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), jest zaburzeniem tolerancji węglowodanów, które po raz pierwszy obserwowane jest w okresie ciąży.

Cechą charakterystyczną cukrzycy ciążowej jest wysoki odsetek ustępowania schorzenia po urodzeniu dziecka, ale istnieje również możliwość nawrotów choroby w kolejnej ciąży (często cukrzyca ciążowa utrzymuje się również po porodzie w postaci trwałego schorzenia).

Przyczyny rozwoju cukrzycy ciążowej związane są ze zmianami hormonalnymi i metabolicznymi, które pojawiają się w ciąży i prowadzą do narastania oporności tkanek obwodowych na działanie insuliny, co skutkuje podwyższonym stężeniem glukozy w surowicy krwi.

Ciężarne z rozpoznaną cukrzycą ciążową wymagają najpierw leczenia dietetycznego, a dopiero w drugiej kolejności terapii insuliną, jeśli dieta nie przyniosła korzystnego efektu.

Czynniki ryzyka wystąpienia cukrzycy ciążowej

Do grupy pacjentek wysokiego ryzyka wystąpienia cukrzycy ciążowej należą kobiety otyłe (BMI równe lub wyższe niż 30), ponadto ciężarne, u których wywiad rodzinny wskazuje na występowanie cukrzycy u krewnych. Również rozpoznanie schorzenia w poprzedniej ciąży, zaburzenia tolerancji węglowodanów, stwierdzane przed ciążą i obecność cukru w moczu, stanowią czynniki ryzyka rozwoju cukrzycy.

Poza tym do grupy wysokiego ryzyka pojawienia się cukrzycy ciążowej zaliczane są kobiety w wieku powyżej 35 lat, rodzące już kilkakrotnie, z obciążonym wywiadem położniczym i te, które urodziły w przeszłości dziecko o masie ciała przekraczającej 4 kilogramy.

Rozpoznanie cukrzycy ciążowej

Ryzyko rozwoju cukrzycy ciążowej jest oceniane już w czasie pierwszej wizyty kobiety ciężarnej u ginekologa. Jeśli jest ono wysokie, należy od razu podjąć diagnostykę, w pozostałych przypadkach dopiero między 24., a 28. tygodniem ciąży przeprowadza się przesiewowy doustny test obciążenia glukozą (podaje się pacjentce roztwór 50 gramów glukozy i mierzy się stężenie cukru w surowicy krwi po upływie jednej godziny). Jeżeli wyniki badania są nieprawidłowe diagnostykę należy poszerzyć.

Rozpoznanie cukrzycy ciążowej jest również możliwe na podstawie nieprawidłowych wyników pomiaru stężenia glukozy we krwi na czczo lub o dowolnej porze dnia (wówczas poziomy muszą być wyższe).

Leczenie cukrzycy ciążowej

Celem terapii cukrzycy ciążowej jest zapobieżenie wystąpieniu powikłań, które mogą dotyczyć zarówno matki, jak i płodu. Podstawowe znaczenie ma stosowanie odpowiedniej diety z ograniczeniem przyjmowania cukrów prostych.

Jej kaloryczność musi być dostosowana do wieku ciążowego, dotychczasowych przyzwyczajeń żywieniowych, masy ciała i aktywności fizycznej kobiety. W przypadkach niepowodzenia leczenia dietetycznego, kiedy stężenia glukozy utrzymują się na niewłaściwym poziomie, konieczne jest rozpoczęcie insulinoterapii.

Przy podejmowaniu decyzji o prowadzeniu porodu drogami natury, konieczne jest uwzględnienie związanych z otyłością trudności z prawidłowym oszacowaniem masy płodu, co wiąże się z ryzykiem przedłużenia się porodu, wystąpienia niedotlenienia oraz urazu mechanicznego. Jeżeli masa ciała noworodka przekraczać ma 4 kilogramy, należy rozważyć poród drogą cięcia cesarskiego.

Powikłania przy cukrzycy ciążowej

Cukrzyca ciążowa przeważnie nie wpływa na rozwój embrionalny płodu, ponieważ rozwija się z reguły w drugiej połowie ciąży. Jednak u pewnego odsetka kobiet mogą występować niewielkiego stopnia zaburzenia tolerancji węglowodanów w początkowych tygodniach ciąży, w tych przypadkach nieraz obserwuje się zaburzenia procesów tworzenia się poszczególnych układów i narządów, co w rezultacie skutkuje występowaniem wad wrodzonych u noworodków matek z cukrzycą ciążową.

Do najczęstszych powikłań matczynych należą: wielowodzie, nadciśnienie tętnicze, nawracające zakażenia dróg moczowo-płciowych, poród z urazami (również częściej stosowane są metody operacyjnego rozwiązania ciąży). Ponadto obserwuje się rozwój cukrzycy po porodzie u kobiet z zaburzeniami tolerancji węglowodanów, które stwierdzane są w przebiegu ciąży.

Najczęstszym powikłaniem płodowym cukrzycy ciążowej jest makrosomia płodu (masa powyżej 4 kilogramów), obumarcie wewnątrzmaciczne i uraz okołoporodowy. Ponadto może dojść do rozwoju powikłań w okresie noworodkowym - niedojrzałości oddechowej, obniżonego poziomu glukozy i wapnia w surowicy krwi, a zwiększonego stężenia bilirubiny. Dodatkowo u dzieci matek z rozpoznaną cukrzycą ciążową częściej stwierdza się otyłość w wieku dojrzewania.

Rokowanie cukrzycy ciążowej

W przypadkach wczesnego rozpoznania nieprawidłowej tolerancji węglowodanów i odpowiedniego leczenia, rokowanie w cukrzycy ciążowej jest korzystne zarówno dla matki, jak i płodu (pod warunkiem unormowania stężenia glukozy we krwi). Wystąpienie powikłań pogarsza prognozę dla matki i płodu.

Ponadto ważnym aspektem jest przeprowadzanie poporodowych kontrolnych badań poziomu glukozy we krwi u kobiet z rozpoznaną cukrzycą ciążową, najlepiej co roku, ponieważ istnieje ryzyko utrwalenia się lub pojawienia u tych pacjentek cukrzycy, co związane jest z gorszym rokowaniem i możliwością wystąpienia powikłań w kolejnej ciąży, w przypadkach nieleczonej cukrzycy u kobiet po porodzie.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
  • "Położnictwo i ginekologia", red. nauk. Grzegorz H. Bręborowicz, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Położnictwo praktyczne i operacje położnicze", red. Pschyrembel Willibald, Dudenhausen Joachim, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa