Ciąża po terminie

Ciąża po terminie jest stanem, kiedy przekroczony zostanie wyznaczony termin porodu, który został ustalony na podstawie danych z wywiadu lub badań ultrasonograficznych, wykonanych przed 20. tygodniem ciąży. Z podwyższonym ryzykiem umieralności okołoporodowej i rozwoju innych powikłań związane są szczególnie trwające ponad 42 tygodnie.

Aktualna definicja za ciążę po terminie uznaje tą, która trwa przynajmniej 42 pełne tygodnie (294 dni), licząc od pierwszego dnia ostatniej miesiączki, przy założeniu, że cykle u danej kobiety trwają 28 dni.

Definicja ta nie uwzględnia ciąż, które są mniej zaawansowane biologicznie z powodu zmiennej długości cyklu miesiączkowego u danej kobiety. Ponadto występowanie powikłań w ciąży, której czas trwania wynosi 41 pełnych tygodni, skłania do zaliczenia również takiej do grupy wysokiego ryzyka.

Częstość występowania ciąży przeterminowanej szacowana jest na kilka-kilkanaście procent. Takie rozbieżności wynikają przede wszystkim z uznawania różnych kryteriów rozpoznania ciąży po terminie oraz stosowania innych metod w określeniu prawidłowego terminu porodu.

Obecnie uznaje się, że najczulszą metodą jest badanie ultrasonograficzne w pierwszej połowie ciąży, z ewentualnym skorygowaniem z danymi z wywiadu, które dotyczą daty pierwszego dnia ostatniej miesiączki.

Czynniki ryzyka ciąży po terminie

Ciąża po terminie związana jest z wieloma przyczynami, jednak nieraz nie udaje się ustalić, co mogło wpłynąć na jej przedłużenie się. Najbardziej charakterystycznym czynnikiem ryzyka jest przebycie w przeszłości ciąży przeterminowanej, co może wiązać się z uwarunkowaniami biologicznymi (i genetycznymi).

Poza tym niektóre wady wrodzone płodu mogą przyczyniać się do wydłużenia czasu trwania ciąży (w tym uwarunkowane zaburzeniami genetycznymi, np. trisomią 16. i 18. pary chromosomów; karłowatością Seckela oraz stanami zaburzonej czynności przysadki i nadnerczy płodu).

Do innych czynników ryzyka ciąży po terminie należą: pierwsza ciąża, złe warunki bytowe, niski poziom edukacji, zagrażające poronienie w wywiadzie. Uważa się, że również narażenie na niektóre czynniki środowiskowe, (np. zanieczyszczenia powietrza), wykonywana praca lub styl życia (np. zwiększone przyjmowanie kwasów tłuszczowych omega-3 pod koniec ciąży) mogą mieć wpływ na przedłużenie czasu jej trwania.

Powikłania przy ciąży po terminie

Najważniejszym powikłaniem dłużej trwającej ciąży jest większa śmiertelność okołoporodowa. Ponadto dzieci urodzone po terminie narażone są na wyższe ryzyko zachorowalności, zwłaszcza jeśli ich stan tuż po porodzie jest średni lub ciężki, kiedy doszło do niedotlenienia płodu, gdy obecna jest smółka w płynie owodniowym, a w badaniu kardiotokograficznym stwierdza się występowanie zaburzeń.

Również uraz okołoporodowy i konieczność hospitalizacji na oddziale intensywnej terapii, zwiększają ryzyko wystąpienia powikłań okołoporodowych w postaci większej zachorowalności noworodków.

Wykazano, że przenoszenie płodu związane jest z niewielkim deficytem rozwoju umysłowego i społecznego, który obserwowany jest u dzieci urodzonych po terminie. Potwierdzono również, że występuje większe ryzyko zgonu w pierwszych dwóch latach życia oraz wyższa zapadalność na poważne schorzenia, co z kolei wiąże się z częstszą hospitalizacją w przyszłości dzieci, które urodziły się po planowanym terminie.

Ważnym aspektem jest również rozwój powikłań u matki. Kobiety, których ciąża trwa dłużej są bowiem bardziej narażone na wystąpienie krwotoku poporodowego, częściej konieczne jest u nich przeprowadzenia porodu zabiegowego i cięcia cesarskiego.

Profilaktyka ciąży po terminie

Wykazano, że rutynowe badania ultrasonograficzne, wykonywane we wczesnej ciąży, zmniejszyły liczbę kobiet, wobec których konieczna była indukcja porodu z powodu przenoszenia ciąży (badania te pomogły na precyzyjne określenie terminu porodu).

Ponadto rutynowe wzniecanie porodu u kobiet z płodami przeterminowanymi zmniejszyło ryzyko umieralności okołoporodowej, dodatkowo rzadziej stwierdzano obecność smółki w płynie owodniowym. Wykazano również, że koszt indukcji porodu jest niższy niż rutynowe monitorowanie płodu u kobiet w ciąży po terminie.

Postępowanie w przypadku ciąży po terminie
W przypadku ciąży trwającej 42 tygodnie i dłużej, kiedy pewny jest wiek płodu i istnieją przeciwwskazania do porodu drogami natury, wykonać należy rozwiązanie drogą cięcia cesarskiego.

W przypadku braku przeciwwskazań do porodu naturalnego należy indukować poród, jeżeli okaże się to nieskuteczne, wówczas po 2-3 dniach procedurę powtarza się, a dopiero w razie jej niepowodzenia ciążę rozwiązuje się cięciem cesarskim.

Przeterminowana ciąża z niepewnym wiekiem płodu jest wskazaniem do monitorowania aktywności ruchowej, ilości płynu owodniowego, profilu biofizycznego płodu oraz innych jego parametrów.

Jeżeli wyniki badań są prawidłowe, wówczas oczekuje się na poród samoistny, a jeśli wykazano jakieś nieprawidłowości należy rozważyć zakończenie ciąży. Obecnie z chwilą rozpoznania zagrożenia wielu położników indukuje poród na 0-14 dni po wyliczonym terminie porodu.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Położnictwo i ginekologia", red. nauk. Grzegorz H. Bręborowicz, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Położnictwo praktyczne i operacje położnicze", red. Pschyrembel Willibald, Dudenhausen Joachim, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa