Ciąża obumarła

Zgon płodu jest to śmierć, która nastąpiła nie tylko w czasie trwania ciąży, ale również przed całkowitym wydobyciem dziecka z ustroju matki. O zgonie świadczy brak oddechu i nie wykazywanie żadnych innych oznak życia, np. akcji serca, tętnienia pępowiny lub wyraźnych skurczów mięśni zależnych od woli.

Częstość występowania ciąży obumarłej nie przekracza 1 procenta wszystkich ciąż i zależy od wieku matki (przede wszystkim patologie obserwuje się u kobiet poniżej 15. i powyżej 35. roku życia oraz u matek niezamężnych). Ponadto częściej dochodzi do obumierania płodów płci męskiej i w ciążach bliźniaczej, trojaczek, itd.

Podział ciąży obumarłej

Wewnątrzmaciczne obumarcie płodu dzieli się w zależności od tygodnia ciąży, w którym nastąpił zgon, na: obumarcie wczesne (poniżej 20. tygodnia trwania ciąży), pośrednie (od 20. do 27. tygodnia) i późne (powyżej 27.).

Zakończenie ciąży trwającej krócej niż 22 tygodnie nazywane jest poronieniem. Najwięcej zgonów obserwuje się w pierwszych 12 tygodniach trwania ciąży, zwłaszcza przed 8. tygodniem.

Przyczyny ciąży obumarłej

Przyczyny obumarcia płodu dzieli się na matczyne, płodowe i łożyskowe. W I trymestrze ciąży najczęstszym czynnikiem prowadzącym do poronienia są zaburzenia chromosomalne u płodu. W ciąży trwającej powyżej 22 tygodni przyczynami obumarcia płodu mogą być czynniki łożyskowe, np. wady (w tym przedwczesne oddzielenie się łożyska, czy łożysko przodujące).

Ponadto nieprawidłowości pępowiny, np. zaciśnięcie, powstanie węzła prawdziwego, okręcenie pępowiny wokół szyi, tułowia lub kończyn płodu, czy zbyt krótka pępowina mogą przyczynić się do wewnątrzmacicznego obumarcia płodu.

Z czynników matczynych wymienia się przede wszystkim wady macicy (np. dwurożność), przewlekłe nadciśnienie tętnicze, stan przedrzucawkowy, czy rzucawkę. Ponadto wpływ na zgon płodu mogą mieć zakażenia bakteryjne, wirusowe, grzybicze, pasożytnicze oraz zburzenia immunologiczne (np. konflikt serologiczny lub zespół antyfosfolipidowy) i nieprawidłowości metaboliczne (np. cukrzyca, zaburzenia endokrynologiczne), a także uzależnienia matki.

Rozpoznanie ciąży obumarłej

Rozpoznanie ciąży obumarłej ustala się na podstawie badania klinicznego pacjentki, badań laboratoryjnych i obrazowych. Klinicznymi wykładnikami śmierci płodu są: nieodczuwanie ruchów przez matkę, niepowiększanie się macicy w czasie trwania ciąży, zmniejszenie się obwodu brzucha i obniżenie dna macicy, a także brak przyrostu masy ciała lub nawet jej spadek oraz pojawienie się mleka w sutkach.

Podstawową i pewną metodą diagnostyczną przy ciąży obumarłej jest ultrasonografia, która w przypadku ciąży obumarłej nie wykazuje czynności serca płodu. Innymi wykładnikami wewnątrzmacicznego zgonu w ultrasonografii są: brak ruchów, zachodzenie na siebie kości czaszki, obrzęk skóry, niekiedy obserwuje się obecność guza wewnątrz płodu.

Ponadto badanie ultrasonograficzne jest bardzo pomocne przy ustaleniu przyczyny wewnątrzmacicznego obumarcia. Poza tym w celu wykazania czynników, które przyczyniły się do śmierci płodu wykonuje się szereg badań laboratoryjnych u kobiety ciężarnej.

Postępowanie przy ciąży obumarłej

W razie stwierdzenia występowania ciąży obumarłej można zastosować dwa rodzaje postępowania: wyczekujące lub czynne. Wiele przypadków zgonów płodu kończy się samoistnym porodem po około 2 tygodniach od śmierci.

Ten sposób postępowania w przypadku ciąży obumarłej jest najbezpieczniejszy, ale mimo to wiąże się w możliwością wystąpienia groźnych dla zdrowia lub życia kobiety powikłań, przede wszystkim zaburzeń krzepnięcia.

Świadomość występowania tego ryzyka, a także aspekty psychologiczne (utrzymywanie martwego płodu w łonie ciężarnej) skłaniają do zastosowania czynnego postępowania, które może mieć charakter farmakologiczny lub operacyjny. Podawanie leków ma na celu indukcję porodu drogami natury.

Stosuje się oksytocynę i prostaglandyny. Pozostawiony przez ponad miesiąc w jamie macicy płód, stwarza ryzyko wystąpienia najgroźniejszego powikłania u matki - zaburzenia krzepnięcia krwi, a w jego następstwie krwotoku.

Profilaktyka ciąży obumarłej

Zapobieganie wystąpieniu obumarcia płodu w łonie matki związane jest przede wszystkim z określeniem przyczyn zgonów wewnątrzmacicznych. Uświadomienie rodzicom, co wpłynęło na tak niekorzystny przebieg ciąży nieraz łagodzi żal i ból po stracie dziecka.

Czynne poszukiwanie przyczyny obumarcia płodu pozwala również na ocenę ryzyka powtórnego wystąpienia zgonu wewnątrzmacicznego w następnej ciąży.

Ważnym elementem jest więc profilaktyka pierwotna, którą wdraża się jeszcze przed zajściem w ciążę. Polega ona na leczeniu i przeciwdziałaniu stanom chorobowym, które mogą stanowić przyczynę matczynego obumarcia płodu.

Prewencja wtórna natomiast związana jest z wczesnym rozpoznawaniem nieprawidłowości już w okresie ciąży i w miarę możliwości ich eliminacją, bądź zatrzymaniem stanów chorobowych u kobiet ciężarnych.

Profilaktyka wtórna obumarłej ciąży jest możliwa dzięki zastosowaniu nowoczesnych badań biofizycznych i biochemicznych, które oceniają płód i umożliwiają wczesne rozpoznanie zagrożenia dla wewnątrzmacicznego życia płodu. Podstawowym badaniem jest ultrasonografia.

Mariusz Kłos

Bibliografia

• "Położnictwo i ginekologia", red. nauk. Grzegorz H. Bręborowicz, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
• "Położnictwo praktyczne i operacje położnicze", red. Pschyrembel Willibald, Dudenhausen Joachim, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa

Wątki Ciąża obumarła
zgon płodu brak oddechu zaburzenia chromosomalne brak akcji życiowych zaciśniecie pępowiny stan przedrzucawkowy łożysko przodujące rzucawka zaburzenia immunologiczne nieprawidłowości metaboliczne nieodczuwanie ruchów przez matkę, niepowiększanie się macicy zmniejszenie się obwodu brzucha obniżenie dna macicy brak przyrostu masy ciała spadek masy ciała mleko w sutkach obrzęk skóry zaburzenia krzepnięcia krwotok