Choroba Scheuermanna

Choroba Scheuermanna to inaczej choroba zniekształcająca grzbietu, która pojawia się w okresie dojrzewania i objawia się nadmierną kifozą piersiową, dolegliwościami bólowymi występującymi okresowo i charakterystycznymi zmianami w obrazie radiologicznym, będącymi wyrazem zaburzonego procesu kostnienia śródchrzęstnego trzonów kręgów.

Częstość występowania nie jest dokładnie określona, ponieważ ustalenie rozpoznania wymaga przeprowadzenia badania radiologicznego. Choroba częściej pojawia się u chłopców, najczęściej w połowie drugiej dekady życia. Przyczyny objawów nie zostały do końca wyjaśnione.

Uważa się, że u podłoża choroby leżą patologiczne procesy zachodzące w tkance kostnej, na które nakładają się procesy obciążenia kręgosłupa. Tkanki nie są odporne, w stosunku do nadmiernego obciążenia ze strony układu więzadłowo-mięśniowego. Teorie dotyczące zmian pozapalnych, pourazowych i udziału osteoporozy w procesach chorobowych nie znalazły potwierdzenia.

Objawy choroby Scheuermanna

Na początku choroba objawia się pogłębieniem kifozy piersiowej, natomiast nie ma dolegliwości bólowych i zmian na zdjęciach radiologicznych. Często stan taki rozpoznawany jest jako wada postawy. Powodem zgłoszenia się pacjentów do lekarza jest zła postawa, garbienie się lub dolegliwości bólowe.

Ból lokalizuje się zazwyczaj w okolicy przykręgosłupowej, nieco poniżej szczytu kifozy, a pojawia się po długotrwałym staniu lub siedzeniu. Pacjenci opisują go jako uczucie zmęczenia lub cierpnięcia. Dolegliwości zmniejszają się po wypoczynku w pozycji leżącej. Ból typowy nie promieniuje, nie wzmaga się podczas ruchów kręgosłupa. Nierzadko współistnieją również dolegliwości kości krzyżowej.

W dalszym etapie dochodzi do rozwoju zaburzeń procesów kostnienia i zahamowania rozwoju kręgów, co zniekształca ich trzony. Następnie powstają nieprawidłowe obciążenia, co skutkuje zaburzeniami wzrostowymi. Zmniejsza się ruchomość kręgosłupa, co osłabia mięśnie, wówczas obserwuje się bóle grzbietu. U osób dorosłych zmiany deformujące nie postępują, ale trzony kręgów pozostają zniekształcone.

Ruchomość w obrębie stawów kręgosłupa jest wybitnie ograniczona, a sylwetka pacjenta pozostaje patologiczna. Rozwijają się dalsze zmiany morfologiczne, częściej występują bóle krzyża i grzbietu. Objawy uciskowe rdzenia kręgowego dające charakterystyczne objawy, obserwuje się rzadko. Samo przebycie choroby jest przeciwwskazaniem do podjęcia ciężkiej pracy fizycznej. Lokalizacja zmian wpływa na nasilenie dolegliwości - im niższych partii dotyczy choroba, tym objawy są częstsze.

Rozpoznanie choroby Scheuermanna

Przy ustalaniu rozpoznania należy dokładnie zebrać wywiad i zbadać pacjenta. Pomocne w procesie diagnostycznym jest stwierdzenie nadmiernej kifozy odcinka piersiowego kręgosłupa, ustalenie wieku pacjenta (objawy pojawiają się w okresie dojrzewania), ból grzbietu i zmiany kręgów obserwowane w badaniu radiologicznym.

Badanie to wykonywane jest do oceny zmian miejscowych, w celu ustalenia rozpoznania, ale również aby ocenić skuteczność leczenia i prognozowanie. Chorobę różnicować należy z tzw. plecami okrągłymi - wadą postawy oraz z innymi schorzeniami, z zapaleniem krążka międzykręgowego i zmianami wrodzonymi kręgosłupa. Również w mukopolisacharydozach, kifozach dystroficznych i ziarniniaku kwasochłonnym obserwuje się podobne zmiany w kręgosłupie.

Leczenie choroby Scheuermanna

W leczeniu choroby Scheuermanna stosuje się metody nieoperacyjne i operacyjne. Z pierwszych technik ważne jest podjęcie systematycznych ćwiczeń u wszystkich osób rosnących. Taka rehabilitacja nie powoduje jednak cofnięcia się zmian u osób z pełnym, rozwiniętym zespołem chorobowym.

Zaleca się częsty odpoczynek w ciągu dnia w pozycji leżącej oraz sporty: pływanie, siatkówkę i lekką atletykę, natomiast odradza się uprawianie kolarstwa, kajakarstwa, podnoszenia ciężarów i zapasów. W nieoperacyjnym postępowaniu stosuje się specjalne gorsety gipsowe lub korekcyjne oraz tzw. gorset Milwaukee. Noszenie gorsetów przynosi efekt przeciwbólowy.

Odstawianie takich metod leczenia odbywa się powoli, stopniowo. Inną techniką leczenia jest postępowanie operacyjne, które wskazane jest rzadko, jedynie w niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy choroba dotyczy kręgosłupa piersiowo-lędźwiowego, kiedy występują znaczne dolegliwości bólowe, a kifoza jest pogłębiona oraz przy braku akceptacji własnej sylwetki przez pacjenta.

Profilaktyka choroby Scheuermanna

Nie jest znana przyczyna choroby, dlatego nie ma specjalnych wskazań zapobiegających rozwojowi choroby. Wczesne ustalenie rozpoznania i prawidłowe postępowanie terapeutyczne są najistotniejszymi metodami zmniejszenia odsetka chorych z trwałymi zniekształceniami kręgosłupa.

W Polsce choroba jest zbyt późno rozpoznawana i zalecana jest tylko gimnastyka przeciwdziałająca wadom postawy, co skutkuje utratą wieku odpowiedniego do leczenia przez noszenie gorsetów. Uważa się, że prawidłowe prowadzenie zajęć wychowania fizycznego oraz przestrzeganie zasad higieny kręgosłupa (głównie prawidłowe siedzenie) w szkole i w domu mogą mieć wpływ na obniżenie odsetka chorych z pełnoobjawową postacią choroby Scheuermanna.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Wiktora Degi ortopedia i rehabilitacja", pod red. Witolda Marciniaka i Andrzeja Szulca, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Ortopedia Nettera", Walter B. Green, wyd. Urban & Partner, Wrocław