Choroba Parkinsona

Choroba Parkinsona (inaczej drżączka poraźna) jest to schorzenie przewlekłe i postępujące, spowodowane występowaniem zmian zwyrodnieniowych w obrębie niektórych struktur mózgowia (jąder podkorowych). W przebiegu zmian zanikowych komórek istoty czarnej dochodzi wtórnie do niedoboru dopaminy - substancji biorącej udział w przekazywaniu bodźców drogą komórek nerwowych.

Choroba Parkinsona częściej dotyczy mężczyzn, pojawia się zwykle po 50. roku życia (wcześniejsze wystąpienie choroby sugeruje podłoże genetyczne pojawienia się zaników w mózgu charakterystycznych dla choroby Parkinsona). Przyczyna występowania zmian w obrębie jąder podkorowych nie została do końca wyjaśniona. Przyjmuje się, że istnieje wiele czynników nakładających się na siebie i powodujących zwyrodnienie struktur mózgowia i wystąpienie objawów choroby: spowolnienia ruchowego, sztywności mięśni, zaburzenia postawy i chodzenia, drżenia.

Objawy choroby Parkinsona

Wyróżnia się kilka postaci choroby Parkinsona: akinetyczno-hipertoniczną, drżenną i mieszaną. Schorzenie rozwija się powoli, na początku objawy są jedynie dyskretne: lekkie spowolnienie w wykonywaniu codziennych czynności (ubieranie, rozbieranie, spożywanie posiłków).

Pierwszym objawem choroby Parkinsona jest czasem drżenie ręki występujące w spoczynku. Na początku choroby zaburzenia ograniczają się jedynie do konkretnego obszaru, do jednej kończyny, dopiero wraz z progresją rozwija się pełnoobjawowy zespół chorobowy z typowymi cechami. Mimika chorych jest niezwykle uboga, nie zmieniają oni wyrazu twarzy podczas rozmowy, uśmiech powoli powstaje i zanika. Wygląd twarzy określa się jako "maskowaty". Tułów i głowa chorego są zgięte do przodu, a kończyny górne w łokciach.

Wszystkie ruchy są spowolnione (szczególnie ruchy w obrębie palców). Zmienia się charakter pisma chorego-występuje mikrografia (pisanie małymi literami), a drżenie nasila zaburzenia pisania. Mowa jest monotonna, zamazana, cicha i niewyraźna. U chorych występuje wzmożone napięcie mięśni-może być różnie nasilone po obu stronach ciała. Pacjenci chodzą powoli, stawiając małe kroki i nisko podnosząc kończyny, jakby szurając nogami o podłoże, trudności sprawia rozpoczęcie czynności chodzenia i zmiana kierunku ruchu.

Ponadto mogą pojawić się zaburzenia węchu i połykania, bóle kończyn i objawy wegetatywne (zaparcia, nadmierne wydzielanie śliny, zaburzenia rytmu serca, impotencja, łojotok w obrębie skóry twarzy) oraz zaburzenia psychiczne (depresja lub otępienie).

Rozpoznanie choroby Parkinsona

We wczesnych etapach choroby Parkinsona ustalenie rozpoznania może być trudne-nie występują bowiem charakterystyczne objawy lub są one nieznacznie nasilone. Nie ma powszechnie obowiązujących kryteriów rozpoznania.

Często proces diagnostyczny choroby Parkinsona początkowo prowadzony jest w kierunku diagnostyki zespołu parkinsonowskiego, później w celu wykluczenia stanów i objawów przemawiających przeciwko chorobie Parkinsona. Na końcu wykazuje się objawy typowe dla tego schorzenia. Pewne rozpoznanie może być ustalone jedynie w oparciu o potwierdzenie zmian w tkance mózgu, na podstawie samych objawów klinicznych można jedynie stwierdzić możliwe lub prawdopodobne rozpoznanie choroby Parkinsona.

W różnicowaniu choroby Parkinsona należy brać pod uwagę: inne zespoły parkinsonowskie (np. postępujące porażenie nadjądrowe), drżenie samoistne, wodogłowie, incydenty naczyniowe, choroby psychiczne (np. choroba afektywna jednobiegunowa-depresja) i otępienie oraz niedowłady połowicze i schorzenia ogólnoustrojowe (np. reumatoidalne zapalenie stawów).

Leczenie choroby Parkinsona

Niestety nie istnieje leczenie, które mogłoby zlikwidować zmiany zachodzące w mózgu przy chorobie Parkinsona, a jedynie postępowanie terapeutyczne objawowe. Z metod niefarmakologicznych prowadzi się kinezyterapię i zaleca się właściwe odżywianie. Konieczna jest również edukacja chorego.

Leczenie chirurgiczne choroby Parkinsona natomiast zmierza do uszkodzenia w czasie zabiegu wybranej struktury odpowiedzialnej za pojawienie się choroby, bądź wszczepienia elektrody w celu stymulacji elektrycznej pewnego obszaru mózgu. Podjęcie takiej metody leczenia powinno być rozważone dopiero po wyczerpaniu innych środków i występowaniu niezadawalającego efektu leczenia farmakologicznego (interwencja chirurgiczna niesie ogromne ryzyko rozwoju powikłań).

Z leków w chorobie Parkinsona stosowane są najczęściej: lewodopa, bromokryptyna, tolkapon, triheksyfenidyl i biperiden, amantadyna, selegilina.

Rokowanie przy chorobie Parkinsona

U prawie wszystkich pacjentów niepoddanych leczeniu po kilkunastu latach choroba Parkinsona powoduje kalectwo lub zgon. Rokowanie mimo wprowadzonego leczenia poprawia się niezadawalająco-okres sprawności wydłuża się tylko o kilka lat. Czynnikami niekorzystnymi rokowniczo są: starszy wiek pojawienia się objawów choroby, występowanie schorzeń współistniejących, nasilona sztywność mięśni i spowolnienie ruchowe pojawiające się na początku choroby, zła odpowiedź kliniczna na leczenie preparatami lewodopy.

Choroba Parkinsona zawsze ma charakter postępujący-z czasem narastają zaburzenia ruchowe, trudności w poruszaniu. W zaawansowanych przypadkach występuje znacznego stopnia niesprawność, prowadząca do uzależnienia chorego od pomocy innych osób. Dodatkowo rokowanie pogarszają powikłania leczenia farmakologicznego i nakładające się zapalenie płuc (najczęstsza przyczyna zgonów u osób z chorobą Parkinsona), spowodowane sztywnością mięśni oddechowych, która osłabia odruch kaszlowy i predysponuje do występowania zakażeń w obrębie układu oddechowego.

Dodatkowo stanom zapalnym płuc sprzyjają zaburzenia połykania doprowadzające do aspiracji pokarmu i rozwoju zachłystowego zapalenia płuc. U chorych pojawić się mogą również powikłania w postaci zakażeń dróg moczowych, spowodowane zaburzeniami czynnościowymi pęcherza moczowego i zaleganiem moczu. Wskutek zaburzeń chodu pacjenci narażeni są na upadki, stąd też mogą występować powikłania urazowe, również pogarszające rokowanie.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
  • "Prof. dr med. Władysław Jakimowicz Neurologia kliniczna w zarysie Podręcznik dla studentów medycyny", pod red. Mieczysława Goldsztajna, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Neurologia praktyczna", Antoni Prusiński, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa