Choroba Heinego - Medina

Choroba Heinego-Medina, inaczej ostre zapalenie rogów przednich rdzenia kręgowego, jest schorzeniem objawiającym się symptomami ze strony układu nerwowego, które rozwijają się w następstwie uszkodzenia niektórych jego struktur, co jest z kolei konsekwencją infekcji wirusowej.

Drobnoustrój odpowiedzialny ze wystąpienie choroby Heinego-Medina należy do grupy enterowirusów, których jedynym rezerwuarem jest człowiek. Do zakażenia dochodzi drogą pokarmową. Patogen mnoży się w układzie chłonnym przewodu pokarmowego i w jamie nosowo-gardłowej. Już w drugiej dobie po zakażeniu można wykryć zarazki w gardle, stolcu i we krwi.

Wirus przenika do struktur układu nerwowego po około 10 dniach od zakażenia i rozprzestrzenia się tam drogą włókien nerwowych. Zarazki utrzymują się w stolcu przez okres kilku tygodni.

W Polsce dzięki stosowanej profilaktyce nie stwierdza się przypadków tej choroby. Choroba Heinego-Medina może pojawić się w każdym wieku, jednakże zdecydowana większość przypadków dotyczy dzieci poniżej 10. roku życia.

Przed szóstym miesiącem życia choroby nie widuje się, ponieważ niemowlę posiada odporność, którą nabyło od matki w czasie życia wewnątrzmacicznego. Przebieg schorzenia jest łagodniejszy u dzieci, w porównaniu z osobami dorosłymi.

Objawy choroby Heinego-Medina

Okres wylęgania wynosi 3-35 dni. Zakażenie może przebiegać bezobjawowo (większość przypadków). Wówczas stwierdza się jedynie obecność wirusa w gardle, jelitach i we krwi. U ludzi z bezobjawową infekcją wykazuje się ponadto przeciwciała przeciwko wirusowi w surowicy krwi.

Postać poronna choroby Heinego-Medina nazywana jest mniejszym schorzeniem, stanowi kilka procent wszystkich infekcji. Zakażenie objawia się zajęciem górnych dróg oddechowych, zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi oraz dolegliwościami bólowymi ze strony mięsni i stawów.

Po kilku dniach objawy ustępują samoistnie. W płynie mózgowo-rdzeniowym nie stwierdza się żadnych nieprawidłowości. W stolcu można wykryć cząsteczki wirusa, a w surowicy krwi swoiste przeciwciała.

Postać nieporażennna (oponowa) przebiega początkowo jak typ poronny schorzenia. Po ustąpieniu objawów choroby mniejszej, po kilku dniach dochodzi do podwyższenia temperatury ciała (nawet do 39 stopni Celsjusza) i rozwija się zespół oponowy. Objawy utrzymują się przez kilka dni.

Postać porażenna jest najrzadszą manifestacją choroby Heinego-Medina. Początkowe objawy są identyczne, jak w typie nieporażennym. Po upływie kilku dni od wystąpienia pierwszych symptomów dochodzi do rozwoju porażeń, które zazwyczaj pojawiają się szybko, a niekiedy nie są poprzedzone żadnymi objawami zwiastunowymi. Przed wystąpieniem porażeń mięśnie są z reguły bolesne.

Dolegliwości mogą wybitnie utrudniać przyjęcie pozycji siedzącej. W typie rdzeniowym stwierdza się porażenia w obrębie mięśni bliższych kończyn górnych i dolnych.

Rozmieszczenie nieprawidłowości jest niesymetryczne. W typie opuszkowym dominują objawy porażenne mięśni twarzy, gardła i podniebienia, a następnie języka i mięśni poruszających gałką oczną. Dodatkowe niebezpieczeństwo stwarzają groźne zaburzenia oddychania.

Rozpoznanie choroby Heinego-Medina

Pewne rozpoznanie choroby Heinego-Medina można ustalić na podstawie badań wirusologicznych, które potwierdzają obecność wirusa lub kontakt z drobnoustrojem (szczególnie jeśli schorzenie ma charakter bezobjawowy, poronny lub nieporażenny).

Stwierdzenie zmian w płynie mózgowo-rdzeniowym w postaci porażennej ułatwia ustalenie rozpoznania. Najbardziej nasilone nieprawidłowości obserwowane są w okresie poprzedzającym pojawienie się porażeń.

Ciśnienie płynu mózgowo-rdzeniowego jest często podwyższone, również liczba komórek jest zwiększona. Początkowo przeważają leukocyty wielojądrzaste, a następnie limfocyty. Wyraźny wzrost poziomu białka w płynie mózgowo-rdzeniowym obserwowany jest w trzecim lub czwartym tygodniu choroby.

W różnicowaniu choroby Heinego-Medina należy brać pod uwagę gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, polineuropatie, czy wirusowe infekcje ośrodkowego układu nerwowego oraz inne schorzenia przebiegające z podobnymi objawami klinicznymi.

Leczenie i zapobieganie chorobie Heinego-Medina

Leczenie choroby Heinego-Medina ma wyłącznie charakter objawowy. Pacjentowi należy zapewnić całkowity spokój. Trzeba zwrócić uwagę na odpowiednie ułożenie kończyn w celu zapobiegania przykurczom mięśniowym. Dodatkowo ciepłe okłady łagodzą bóle mięśniowe.

Chorych z zaburzeniami oddychania należy kierować do specjalistycznych ośrodków, często konieczne jest zastosowanie oddechu wspomaganego. W celu łagodzenia dolegliwości podaje się preparaty przeciwbólowe.

W Polsce stosuje się obowiązkowe szczepienia ochronne, które zapobiegają wystąpieniu choroby Heinego-Medina. Pierwszą dawkę szczepionki podaje się domięśniowo lub śródskórnie w 3-4 miesiącu życia dziecka. Po 6-8 tygodniach od pierwszej dawki podaje się kolejną poliwalentną inaktywowaną szczepionkę.

Ostatnia (podskórna lub domięśniowa) jest wprowadzana w 2. roku życia (w 16-18 miesiącu). W wieku 6 lat szczepionkę podaje się doustnie (jest to tzw. pierwsza dawka przypominająca).

Rokowanie w chorobie Heinego-Medina

Ogólna śmiertelność w chorobie Heinego-Medina wynosi kilka procent. Ustępowanie porażeń zależy od rozległości i nasilenia zmian chorobowych. Objawy nieraz cofają się szybko, czasem poprawa jest powolna, trwa kilka miesięcy i nie jest całkowita. Gdy szybko dochodzi do zaników mięśniowych, rokowanie nie jest pomyślne.

W ciągu kilku pierwszych tygodni choroby Heinego-Medina mogą pojawić się zaburzenia oddychania, w związku z tym konieczne jest monitorowanie miarowości, częstości i głębokości oddechów.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Prof. dr med. Władysław Jakimowicz Neurologia kliniczna w zarysie Podręcznik dla studentów medycyny", pod red. Mieczysława Goldsztajna, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Neurologia praktyczna", Antoni Prusiński, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa