Choroba Gravesa i Basedowa

Choroba Gravesa i Basedowa jest schorzeniem spowodowanym wytwarzaniem przeciwciał skierowanych przeciwko strukturom tarczycy. Antyciała te powodują wzmożone wydzielanie hormonów tarczycowych, co klinicznie objawia się jej nadczynnością.

Za występowanie choroby Gravesa i Basedowa odpowiadać może wiele czynników, wśród nich wymienia się predyspozycje genetyczne, palenie tytoniu, stres, nadmiar estrogenów. Schorzenie występuje zdecydowanie częściej u kobiet i nieraz współistnieje z innymi chorobami o podłożu autoimmunologicznym.

Objawy choroby Gravesa i Basedowa

Klinicznie choroba Gravesa i Basedowa objawia się cechami typowymi dla nadczynności tarczycy. Pacjenci są nerwowi, nie tolerują ciepła, skarżą się na wzmożoną potliwość. Odczuwają zmęczenie i senność lub nadmierną pobudliwość i trudności w zasypianiu.

Często chorzy na chorobę Gravesa i Basedowa zgłaszają kołatanie serca, ponadto dochodzi do utraty masy ciała mimo zwiększonego apetytu (rzadziej łaknienie jest osłabione). Ponadto pojawić się może duszność i wzrost liczby oddawanych w ciągu doby stolców.

W badaniu klinicznym pacjenta stwierdza się przyspieszoną pracę serca, drżenie i zwiększoną aktywność ruchową. Niekiedy obserwuje się zaburzenia rytmu serca w postaci migotania przedsionków. U starszych osób objawy mogą być słabiej nasilone, a u nastolatków schorzenie przebiega nieraz z nietypowymi symptomami.

Dodatkowo u pacjentów chorych na chorobę Gravesa i Basedowa stwierdza się obecność wola naczyniowego i wytrzeszcz gałek ocznych (wysunięcie gałek ocznych poza kostne granice oczodołu), co jest spowodowane zwiększeniem objętości struktur oczodołowych. Poza tym w okolicach goleni stwierdza się występowanie obrzęku u niektórych chorych. Rzadko może pojawić się akropachia tarczycowa (paliczki końcowe rąk stają się pogrubiałe i zaokrąglone).

Z innych objawów klinicznych choroby Gravesa i Basedowa , które mogą być obserwowane u pacjentów z chorobą Gravesa i Basedowa wymienia się: łatwe wypadanie włosów, osłabienie i męczliwość mięśni, łagodne zwiększenie ilości oddawanego moczu w ciągu doby. Również możliwe jest zmniejszenie libido, a u kobiet pojawić się mogą zaburzenia miesiączkowania.

Rozpoznanie choroby Gravesa i Basedowa

Rozpoznanie choroby Gravesa i Basedowa jest pewne, jeśli stwierdzi się jawną lub subkilinczną (bez występowania objawów) nadczynność tarczycy i stężenie przeciwciał skierowanych przeciwko receptorowi dla TSH przekraczające górną granicę normy. Ponadto diagnoza może być postawiona w przypadku współistnienia nadczynności tarczycy ze zmianami w gałkach ocznych lub z obrzękiem przedgoleniowym.

Poza tym jeśli stwierdzona jest izolowana orbitopatia tarczycowa lub wole naczyniowe z nadczynnością tarczycy rozpoznanie choroby Gravesa i Basedowa jest pewne. Diagnoza jest prawdopodobna w szeregu różnych przypadków, w których dominującym stanem jest nadczynność. W różnicowaniu należy brać pod uwagę inne postaci chorób tarczycy, które przebiegają z jej nadmierną aktywnością i wzmożoną produkcją hormonów.

Podczas procesu diagnostycznego choroby Gravesa i Basedowa niezbędne jest wykonanie badań hormonalnych - obecne są wykładniki nadczynności tarczycy (zwiększony poziom hormonów fT3 i fT4 oraz obniżone stężenie hormonu TSH). W badaniu ultrasonograficznym charakterystyczna dla choroby Gravesa i Basedowa jest tzw. hipoechogeniczność miąższu tarczycy, a sam narząd jest najczęściej powiększony.

Leczenie choroby Gravesa i Basedowa

Nie poznano leczenia przyczynowego choroby Gravesa i Basedowa, dlatego postępowanie terapeutyczne w chorobie Gravesa i Basedowa ma na celu zmniejszenie i wyeliminowanie objawów chorobowych. Istnieje kilka metod leczenia schorzenia: podawać można preparaty farmakologiczne, jod promieniotwórczy lub zastosować metody chirurgiczne.

Z leków stosuje się tzw. środki przeciwtarczycowe, które osłabiają czynność tarczycy i mają miejscowe działanie hamujące proces autoimmunologiczny. Leczenie jodem promieniotwórczym jest podstawową radykalną metodą.

W postępowaniu operacyjnym choroby Gravesa i Basedowa przede wszystkim wykonuje się prawie całkowite wycięcie tarczycy. Istnieją ścisłe wskazania do podjęcia takiej metody terapii, ale należy również wziąć pod uwagę możliwość rozwoju powikłań po chirurgicznej interwencji.

Rokowanie przy chorobie Gravesa i Basedowa

Choroba Gravesa i Basedowa ma przebieg nawrotowy z okresami zaostrzeń i remisji. Jeśli nie podejmie się odpowiedniego leczenia z czasem dojdzie do samoistnego osłabienia procesu chorobowego, ale może być to poprzedzone groźnymi dla życia i zdrowia pacjenta powikłaniami: przede wszystkim przełomem tarczycowym, udarem mózgu lub zawałem serca.

W końcowej fazie choroby Gravesa i Basedowa dojść może do rozwoju trwałej niedoczynności tarczycy, wówczas konieczne jest przyjmowanie hormonów tarczycy do końca życia pacjenta. Leczenie farmakologiczne choroby Gravesa i Basedowa łagodzi objawy związane z nadmiarem hormonów tarczycy i przyspiesza wystąpienie remisji, ale nie jest skuteczne w zapobieganiu nawrotom choroby.

Nieco gorsze rokowanie w chorobie Gravesa i Basedowa występuje u mężczyzn i osób poniżej 20. roku życia. Ponadto niekorzystne jest wystąpienie trwałych powikłań ocznych, pod postacią zaburzeń widzenia i ruchomości gałek ocznych. Niekiedy pojawia się również ślepota. Wczesne rozpoznanie choroby i odpowiednia terapia związane są ze stosunkowo pomyślnym rokowaniem w chorobie Gravesa i Basedowa.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
  • "Interna", Włodzimierz Januszewicz, Franciszek Kokot, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa