Choroba Alzheimera

Choroba Alzheimera jest schorzeniem przewlekłym i postępującym, objawiającym się otępieniem z obecnością zaburzeń czynności poznawczych, myślenia, rozumienia, liczenia. Zaburzenia są na tyle zaawansowane, że uniemożliwiają normalne funkcjonowanie. Choroba pojawia się najczęściej w podeszłym wieku. Przyczyny nie zostały do końca poznane.

Istnieje wiele czynników nakładających się na siebie i odpowiedzialnych za powstanie zmian w mózgu manifestujących się objawami klinicznymi. Duże znaczenie przypisuje się czynnikom środowiskowym i genetycznym. Do elementów wpływających na wzrost ryzyka wystąpienia choroby Alzheimera należą: wiek, poziom wykształcenia (udowodniono, że dłuższy okres nauki wpływa łagodząco na objawy choroby i skutkować może pojawieniem się choroby w późniejszym wieku), również bogate życie towarzyskie i bycie członkiem wieloosobowej rodziny wiążą się z mniejszym ryzykiem zachorowania.

Z predyspozycji genetycznych istnieją zarówno te, które wpływają na częstsze występowanie choroby, jak i związane z rzadszą zachorowalnością. Dodatkowo większe ryzyko zachorowania obserwuje się u osób z zespołem Downa, w których genomie obecna jest mutacja odpowiedzialna za częstsze pojawianie się choroby Alzheimera w populacji.

W przebiegu schorzenia dochodzi do patologicznego odkładania się substancji beta-amyloidu. Wskutek nieprawidłowych przemian biochemicznych dochodzi do śmierci komórek nerwowych, czego skutkiem jest niedobór kilku substancji biorących udział w przekazywaniu bodźców drogą układu nerwowego (głównie niedobór acetylocholiny).

Objawy choroby Alzheimera

Przebieg kliniczny choroby Alzheimera ma charakter postępujący. Na początku występują jedynie dyskretne objawy. Chory zgłasza pogorszenie pamięci, natomiast w badaniu klinicznym nie stwierdza się żadnych odchyleń od normy. Następnie rozwija się etap, w którym zaburzenia pamięci są już widoczne. Chory może zgubić się podczas podróży do nieznanych miejsc, osoby z otoczenia zauważają pogorszenie wykonywania zadań w pracy zawodowej, pojawiają się trudności w przypominaniu nazwisk, nieraz pacjent odkłada wartościowe przedmioty w niewłaściwe miejsca.

W testach klinicznych na tym etapie nie wykrywa się zaburzeń uwagi, same objawy mogą wywoływać lęk u pacjenta. Gdy dochodzi do umiarkowanych dysfunkcji poznawczych chory nie orientuje się w aktualnych wydarzeniach, pojawiają się ubytki w pamięci dotyczące historii własnej osoby, występują ograniczenia w zarządzaniu własnymi zasobami pieniężnymi i w samodzielnym podróżowaniu.

Zaburzenia uwagi można wykryć polecając pacjentowi seryjne odejmowanie (np. po 6 od 100). Z reguły na tym etapie nie pojawiają się zaburzenia dotyczące czasu i osoby. Pacjent wypiera się istnienia jakichkolwiek nieprawidłowości, co stanowi mechanizm obronny.

Wraz z zaawansowaniem zmian, chory przestaje być zdolny do samodzielnego funkcjonowania, podczas badania klinicznego nie jest w stanie przypomnieć sobie wydarzeń, które kiedyś miały dla niego ogromne znaczenie, a czasami występują zaburzenia w ocenie czasu. Wraz z postępem choroby pacjent nie pamięta imienia współmałżonka lub osoby opiekującej się nim, zachowuje jedynie śladową pamięć o wydarzeniach z przeszłości, potrzebuje pomocy w codziennych czynnościach, pojawiają się zmiany osobowości i ciężkie zaburzenia emocjonalne.

W skrajnych przypadkach zaawansowania choroby Alzheimera dochodzi do zupełnej utraty zdolności werbalnych - pacjent wydaje tylko pojedyncze dźwięki. Pojawiają się zaburzenia neurologiczne, problemy z nietrzymaniem moczu, niemożność chodzenia (chory pozostaje w pozycji leżącej). Osoba na typ etapie wymaga pomocy w najprostszych codziennych czynnościach, takich jak przyjmowanie pokarmów i napojów, w codziennej toalecie.

Leczenie choroby Alzheimera

W chorobie Alzheimera nie ma leczenia przyczynowego prowadzącego do ustąpienia zmian w mózgu i niewystępowania żadnych objawów klinicznych. Istnieje jedynie możliwość leczenia objawowego. Podaje się środki farmakologiczne - inhibitory cholinoesterazy (donepezyl, rywastygmina, galantamina), stopniowo zwiększając ich dawką.

Dobra odpowiedź na leczenie choroby Alzheimera występuje również po zastosowaniu memantyny. Terapia prowadzi do poprawienia czynności poznawczych, ale wpływa w niewielkim stopniu na zaburzenia zachowania i codzienne funkcjonowanie chorego. W przypadku pojawienia się depresji w przebiegu choroby Alzheimera podaje się citalopram, sertralinę, wenlafaksynę.

Wystąpienie objawów psychotycznych leczy się neuroleptykami. Z metod niefarmakologicznego postępowania ważną rolę odgrywają treningi pamięci w początkowych okresach choroby, później treningi codziennego funkcjonowania. Istotne znaczenie ma edukacja i wsparcie osoby opiekującej się chorym.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
  • "Neurologia praktyczna", Antoni Prusiński, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa