Chondrokalcynoza

Chondrokalcynoza, inaczej dna rzekoma, jest schorzeniem spowodowanym odkładaniem się kryształów dwuwodnego pirofosforanu wapnia w strukturach chrząstek stawowych. Substancję chemiczną wykazuje się również w płynie stawowym. Nieznana jest do końca częstość występowania chondrokalcynozy, rzadziej pojawia się u kobiet, zwłaszcza przed ukończeniem 50. roku życia. Częstość schorzenia rośnie wraz z wiekiem.

Chondrokalcynoza o charakterze pierwotnym związana jest z rodzinnym występowaniem i pewnymi uwarunkowaniami genetycznymi, postać wtórna dny rzekomej może towarzyszyć zaburzeniom hormonalnym (nadczynności lub niedoczynności tarczycy, nadczynności przytarczyc), hemochromatozie, dnie moczanowej, stanom zmniejszonego stężenia magnezu i fosforu w organizmie oraz chorobom leczonym za pomocą glikokortykosteroidów.

We wtórnych postaciach miejscowych często chondrokalcynoza związana jest z niestabilnością stawu, obecnością złogów amyloidu, czy nieprawidłowościami w obrębie biochemicznej budowy substancji podstawowej chrząstki. Oprócz zapalenia stawów dochodzić może do zmian zwyrodnieniowych w obrębie kości i chrząstki.

Objawy chondrokalcynozy

Chondrokalcynoza przebiega bez żadnych objawów klinicznych. Czasem zdarza się występowanie symptomów identycznych, jak w napadzie dny moczanowej, z tym, że dolegliwości narastają nieco wolniej, a ból nie jest tak bardzo nasilony. Czas trwania takiego napadu to z reguły 1 dzień do kilku tygodni.

Najczęściej chondrokalcynoza dotyczy stawów kolanowych, ale może mieć również inną lokalizację, w tym typową dla dny moczanowej. Nieraz chondrokalcynoza przebiega jako przewlekłe zapalenie stawów, pod postacią podobną do reumatoidalnego zapalenia stawów lub choroby zwyrodnieniowej (w tej ostatniej zajęte procesem chorobowym mogą być nadgarstki, stawy śródręczno-paliczkowe, biodrowe, barkowe, łokciowe i skokowe; sama choroba ma przeważnie wtedy ciężki przebieg).

Zdarza się, że chondrokalcynoza oprócz stawów obejmuje również odcinek lędźwiowy kręgosłupa i swoim przebiegiem przypomina zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa. Ponadto nieprawidłowości rozwijające się z stawach obwodowych mogą przypominać zmiany spowodowane procesem uszkadzania unerwienia.

Rozpoznanie chondrokalcynozy

Podstawą rozpoznania chondrokalcynozy jest wykazanie obecności kryształów pirofosforanu wapnia w płynie stawowym, pobranym z zajętego przez proces chorobowy stawu. Schorzenie przewlekłe diagnozuje się na podstawie stwierdzenia nieprawidłowości w badaniach radiologicznych zajętych chorobowo stawów. Opracowano specjalne kryteria diagnostyczne uwzględniające, oprócz powyższych zmian, objawy kliniczne ostrego lub przewlekłego zapalenia stawów.

W rozpoznaniu chondrokalcynozy pomocne mogą okazać się nieprawidłowości stwierdzane w badaniach dodatkowych, przede wszystkim zmiany laboratoryjne (czasem zwiększony jest poziom kwasu moczowego w surowicy krwi lub wykazuje się obecność czynnika reumatoidalnego), nieprawidłowości obserwowane w płynie stawowym pobranym z zajętego chorobą stawu (płyn bywa mleczny, lekko krwisty i ma charakter zapalny z typowymi cechami zapalnymi; w osadzie stwierdza się kryształy pirofosforanu wapnia, często widoczne w cytoplazmie granulocytów).

Ponadto wykonać można badania obrazowe. W różnicowaniu należy uwzględnić dnę moczanową (zdarza się, że chondrokalcynoza współistnieje z tym schorzeniem), chorobę zwyrodnieniową, reumatoidalne zapalenie stawów lub tzw. stawy Charcota oraz inne schorzenia przebiegające z podobnymi objawami klinicznymi.

Leczenie i rokowanie przy chondrokalcynozie

Terapia dny rzekomej prowadzona jest w czasie samego napadu i przewlekle. Leczenie objawowe chondrokalcynozy w razie wystąpienia dolegliwości wiąże się z usunięciem wysięku ze stawu, co nieraz prowadzi do przerwania napadu.

Ponadto dość dobry efekt terapeutyczny uzyskuje się po podaniu preparatów z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych lub kolchicyny doustnie. Również można uzyskać poprawę stanu klinicznego pacjenta stosując dostawowo leki z grupy glikokortykosteroidów o przedłużonym działaniu.

W przewlekłej chondrokalcynozie leczenie jest prowadzone podobnie, jak w przypadku choroby zwyrodnieniowej stawów.

Rokowanie w chondrokalcynozie zależne jest od choroby podstawowej, jeżeli ta współistnieje i prowadzi do rozwoju dny rzekomej. W pierwotnej postaci schorzenia rokowanie jest raczej pomyślne, choroba nie wpływa bowiem istotnie na długość życia pacjentów. Prowadzi jednak do stopniowego pogarszania się czynności układu ruchu, co wiąże się z rozwojem trwałego kalectwa i pogorszeniem jakości życia chorych na chondrokalcynozę.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków