Astma aspirynowa

Astma aspirynowa jest to nieprawidłowa reakcja organizmu spowodowana stosowaniem kwasu acetylosalicylowego (aspiryny i innych leków zawierających tą substancję chemiczną).

Dochodzi do powstania objawów typowych dla astmy oskrzelowej, poza tym po zażyciu preparatu rozwijać się mogą inne dolegliwości związane z nieprawidłową reakcją organizmu na lek (pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, nieżyt nosa, wstrząs).

Obecnie wiadomo, że także inne leki z grupy niesteroidowych preparatów przeciwzapalnych mogą wywołać podobne zmiany. Schorzenie nie jest częstym problemem, dotyczy przede wszystkim osób z pewnymi predyspozycjami, kobiety chorują znacznie częściej niż mężczyźni, nadwrażliwość na aspirynę obserwowano także u dzieci, jednak znacznie rzadziej (najczęściej objawy rozwijają się w 3-4 dekadzie życia).

Objawy astmy aspirynowej

Astma indukowana aspiryną rozpoczyna się najczęściej nieżytem nosa. Wyciek wydzieliny poprzedza upośledzenie drożności nosa, które nie poddaje się leczeniu preparatami przeciwobrzękowymi i przeciwhistaminowymi. Kolejno dochodzi do rozwoju zapalenia zatok obocznych nosa ze znacznym pogrubieniem ich błony śluzowej, niekiedy obserwuje się obecność płynu w zatokach. Następnie rozwijają się polipy i ujawnia się astma (niekiedy objawy astmy mogą rozwijać się przed ekspozycją na kwas acetylosalicylowy, zatem wywiad chorobowy pacjentów jest obciążony).

Kolejność występowania poszczególnych objawów astmy aspirynowej może być różna. U osób z ewidentną nadwrażliwością na aspirynę lub inne niesteroidowe leki przeciwzapalne, po 2 lub 3 godzinach po zażyciu preparatu, zależnie od dawki i rodzaju związku chemicznego, rozwija się skurcz oskrzeli, duszność, kaszel o różnym stopniu nasilenia i uczucie ucisku w obrębie klatki piersiowej.

Zmiany w spojówkach i niedrożność nosa również zdarzają się często. Skóra twarzy i klatki piersiowej staje się czerwona, pojawia się nadmierna potliwość, pacjenci skarżą się na ogólne osłabienie organizmu. Niekiedy dołączają objawy ze strony przewodu pokarmowego (przede wszystkim biegunka i wymioty).

W przypadku rozwoju stanu astmatycznego istnieje duże zagrożenie dla życia pacjenta, stąd niezbędne jest podjęcie intensywnych działań reanimacyjnych (intubacja jest wówczas konieczna).

Po zażyciu aspiryny i innych leków przeciwzapalnych dojść może skrajnie do reakcji anafilaktycznej i śmierci pacjenta. Astma aspirynowa ma ciężki przebieg, charakteryzuje się nieraz gwałtownymi zaostrzeniami przebiegającymi z utratą przytomności i zatrzymaniem oddechu pacjenta.

Rozpoznanie astmy aspirynowej

Podstawowe znaczenie przy ustalaniu rozpoznania astmy aspirynowej ma dokładnie zebrany wywiad chorobowy z uwzględnieniem przyjmowanych leków (nie tylko kwasu acetylosalicylowego, ale także innych niesteroidowych środków przeciwzapalnych).

W celu ustalenia rozpoznania astmy aspirynowej można również przeprowadzić próby prowokacyjne, narażając pacjenta na działanie preparatu farmakologicznego i obserwując reakcję organizmu, są to jednak testy niebezpieczne, konieczne jest ich przeprowadzanie pod ścisłym nadzorem z przygotowanym w pogotowiu sprzętem do ratowania zdrowia i życia pacjenta.

Preparat w takich próbach podawać można doustnie, w postaci inhalacji lub donosowo. Nie powinno się przeprowadzać tych testów u pacjentów, u których z wywiadu wiadomo, że duszność wystąpiła po zażyciu aspiryny lub innych leków przeciwzapalnych.

Leczenie i zapobieganie astmie aspirynowej

Niesteroidowe leki przeciwzapalne są coraz bardziej rozpowszechnione i tym samym częściej stosowane. Wiele z nich jest sprzedawanych bez recepty, często jako preparaty złożone z kilku środków farmakologicznych. W związku z tym pacjenci powinni być szczegółowo informowani o lekach, które mogą wyzwalać skurcz w obrębie dróg oddechowych u osób wykazujących cechy nadwrażliwości.

Lekarz jest zobowiązany dostarczyć spis leków zakazanych każdemu choremu ze stwierdzoną nadwrażliwością na aspirynę oraz wskazać bezpieczne, które może zażyć. Dodatkowo pacjenci powinni być szczegółowo poinformowani o dodatkach występujących w lekach (np. środkach konserwujących i barwnikach spożywczych), które mogą wywołać podobną reakcję organizmu u osób predysponowanych.

Kiedy dojdzie do rozwoju dolegliwości związanych z zażyciem aspiryny lub innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych, podstawowym postępowaniem leczniczym jest natychmiastowe odstawienie leku i unikanie jego podawania w przyszłości. Ponadto można zastosować kortykosteroidy w celu opanowania i zmniejszenia nasilenia objawów chorobowych.

Często jednak, zwłaszcza w cięższych postaciach choroby, nie udaje się opanować objawów stosując nawet duże dawki kortykosteroidów.

Rokowanie przy astmie aspirynowej

Rokowanie przy astmie aspirynowej zależy przede wszystkim od odpowiednio szybkiego rozpoznania choroby i przerwania podawania leku wywołującego schorzenie oraz od stopnia nasilenia dolegliwości. Po opanowaniu objawów rokowanie jest z reguły pomyślne, o ile nie będzie się już w przyszłości stosowało preparatu odpowiedzialnego za rozwój choroby.

W przypadkach o cięższym przebiegu, jeśli terapia nie zostaje wdrożona odpowiednio wcześnie, dojść może do trwałych uszkodzeń i powikłań, co znacznie pogarsza rokowanie.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby alergiczne i astma", pod red. prof. dr hab. Józefa Małolepszego, wyd. Volumed, Wrocław