Anartria

Anartria lub dyzartria są określeniami definiującymi zaburzenia mowy, do których może dojść w mechanizmie uszkodzenia aparatu wykonawczego, czyli mięśni biorących udział w artykulacji. Do tych grup mięśniowych należą: język, podniebienie miękkie, krtań i wargi. Do uszkodzenia może dojść w obrębie samych mięśni lub nerwów czaszkowych, które je zaopatrują (błędnego, podjęzykowego i twarzowego).

Podobne objawy obserwowane są również w przypadku zniszczenia jąder tych nerwów znajdujących się w pniu mózgu. Innymi przyczynami mogą być obustronne uszkodzenia dróg przebiegających z kory mózgowej do jąder nerwów błędnego, podjęzykowego i twarzowego.

Należy zaznaczyć, że jednostronne uszkodzenia tych dróg nie wywołują zaburzeń mowy, ponieważ mięśnie biorące udział w tworzeniu mowy są unerwione z obu stron (zatem zniszczenie traktu po jednej stronie nie zablokuje przekazywania impulsów ze strony przeciwnej).

Objawy anartrii

Anartria może mieć różny stopień nasilenia, zupełna niemożność tworzenia artykułowanych dźwięków to anartria, a mniejsze lub większe zaburzenie tej czynności jest nazywane dyzartrią. Nieprawidłowości te często towarzyszą różnym stanom chorobowym.

Mowa o charakterze dyzartrycznym cechuje się powolnością, jest bezgłośna (afoniczna) i zamazana. Często występuje specyficzny przydźwięk nosowy, który jest manifestacją opadnięcia podniebienia miękkiego. Chory mówi, jakby miał kluski w ustach. Artykułowanie samogłosek jest lepsze niż spółgłosek.

W zależności od tego, czy w mechanizmie przeważa zaburzenie czynności warg, czy podniebienia, dominują nieprawidłowości w zakresie tworzenia spółgłosek wargowych, np. b, p, w, f lub podniebiennych: g, k, h. Niedowład języka utrudnia natomiast wymawianie d, t, r, s. Wraz z nasilaniem się opisywanych zaburzeń, mowa pacjenta staje się coraz bardziej niezrozumiała, chory może wydawać w końcu jedynie bełkotliwe i niezrozumiałe dźwięki.

Rozpoznanie anartrii

Rozpoznanie dyzartrii lub anartrii jest sprawą niezwykle łatwą, ale konieczne jest również poprowadzenie procesu diagnostycznego tak, aby ustalić przyczynę nieprawidłowości i jednostkę chorobową, w której mogą występować zaburzenia mowy.

Dyzartria, wraz z innymi objawami (przede wszystkim zaburzonego połykania), jest charakterystyczna dla zespołu opuszkowego lub rzekomoopuszkowego. W uszkodzeniach móżdżku i jego połączeń mowa jest wybuchowa, określana nieraz, jako skandowana. Taki rodzaj zaburzeń jest również charakterystyczny w przebiegu stwardnienia rozsianego.

W zespołach parkinsonowskich mowa jest powolna, cicha, monotonna i niewyraźna. Szybkie i łatwe wyczerpywanie się siły mięśniowej, prowadzące nieraz do zupełnego bezgłosu jest cechą charakterystyczną dla miastenii (nużliwości mięśni).

Leczenie i rokowanie w anartrii

Podstawowym aspektem leczenia jest terapia anartrii, w przebiegu którego występują zaburzenia mowy, co często prowadzi do osłabienia i ustąpienia objawów klinicznych. Nieraz konieczna jest rehabilitacja i wykonywanie specjalnych ćwiczeń artykulacji poszczególnych dźwięków pod kontrolą logopedy.

Rokowanie w anartrii lub dyzartrii zależy przede wszystkim od przebiegu klinicznego choroby podstawowej. Prognoza, co do wyleczenia jest w niektórych schorzeniach korzystna i postępowanie terapeutyczne jest wystarczające i prowadzi do przywrócenia prawidłowej mowy. Część schorzeń pozostaje jednak nieuleczalna, w ich przebiegu obserwuje się stałe narastanie zaburzeń mowy, a zastosowana terapia może jedynie nieznacznie zahamować ten proces.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
  • "Prof. dr med. Władysław Jakimowicz Neurologia kliniczna w zarysie Podręcznik dla studentów medycyny", pod red. Mieczysława Goldsztajna, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  • "Neurologia praktyczna", Antoni Prusiński, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa