Alergiczne zapalenie spojówek

Alergiczne zapalenie spojówek jest schorzeniem spowodowanym występowaniem nadwrażliwości na alergen, może mieć charakter ostry (objawy utrzymują się wtedy do kilkunastu godzin, wywołane są kontaktem z alergenem o dużym stężeniu), sezonowe (np. w przypadku osób uczulonych na pyłki roślin, występujące w przyrodzie tylko w określonym czasie w roku, na wiosnę, czy w lecie), całoroczne (kontakt z alergenem ma miejsce cały rok, alergiczne zapalenie spojówek rozwija się w następstwie przewlekłej reakcji, np. na roztocza kurzu domowego lub na pleśń).

Alergiczne zapalenie spojówek jest częstym problemem, dotyka kilka-kilkanaście procent populacji, a obecnie obserwuje się stały wzrost występowania choroby, łącznie z innymi stanami alergicznymi (np. z alergicznym nieżytem nosa). Pierwsze dolegliwości pojawiają się przeważnie u młodych dorosłych, wraz z wiekiem ich nasilenie zmniejsza się, alergiczne zapalenie spojówek należy do najczęstszych tego typu chorób oczu.

W rozwoju objawów rolę odgrywa reakcja organizmu na powszechnie występujące w przyrodzie alergeny: pyłki roślinne, sierść zwierząt oraz roztocza kurzu domowego i mączne. W następstwie dochodzi do rozwoju objawów choroby.

Objawy alergicznego zapalenia spojówek

Pacjenci skarżą się na typowe dolegliwości - w przebiegu alergicznego zapalenia spojówek pojawia się świąd oczu (kiedy nie stwierdza się tego objawu, wykluczony jest udział procesów alergicznych w powstawaniu schorzenia), nasilone łzawienie, dochodzi do obrzęku i przekrwienia spojówek, również obrzęknięte są powieki.

W przeprowadzanym wywiadzie chorobowym podobne dolegliwości stwierdza się u najbliższych członków rodziny, predyspozycje alergicznych reakcji są bowiem genetycznie uwarunkowane. Stąd też współistnieją inne choroby o podobnym mechanizmie (np. astma), a wraz z nimi dodatkowe objawy związane z chorobą towarzyszącą. W badaniach laboratoryjnych stwierdzić można podwyższony poziom przeciwciał klasy E i enzymu tryptazy we łzach.

W wymazie lub zeskrobinach spojówki obserwuje się zwiększoną liczbę eozynofilów (rodzaj krwinek białych odpowiedzialnych za reakcje uczuleniowe lub przeciwpasożytnicze). Po przeprowadzeniu alergicznych testów skórnych uzyskuje się dodatni wynik, co świadczy o uczuleniu pacjenta na alergeny występujące w środowisku naturalnym.

Rozpoznanie alergicznego zapalenia spojówek

Alergiczne zapalenie spojówek jest schorzeniem łatwym do rozpoznania. Podstawą ustalenia diagnozy jest prawidłowo zebrany wywiad oraz stwierdzenie u pacjenta objawów choroby. Nie jest konieczne przeprowadzanie dodatkowych badań w celu potwierdzenia rozpoznania.

W różnicowaniu należy uwzględnić inne choroby alergiczne oczu (np. wiosenne zapalenie spojówek i rogówki, atopowe zapalenie spojówek i rogówki, kontaktowe zapalenie spojówek i powiek, olbrzymiobrodawkowe zapalenie spojówek), ponadto choroby oczu przebiegające z podobnymi objawami klinicznymi, np. trądzik różowaty, pemfigoid oczny, czy zespół suchego oka.

Leczenie alergicznego zapalenia spojówek

W postępowaniu terapeutycznym, zarówno w przypadku leczenia ostrej fazy choroby, jak i w terapii przewlekłej, stosuje się metody niefarmakologiczne i farmakologiczne. Należy przerwać w miarę możliwości kontakt z alergenem wywołującym stan ostry i unikać w przyszłości ekspozycji.

Przy nasilonych dolegliwościach stosuje się chłodne okłady na powieki i przemywa się worek spojówkowy chłodnym roztworem chlorku sodu lub preparatami sztucznych łez. Z metod niefarmakologicznych w leczeniu przewlekłym można dodatkowo stosować tzw. odczulanie (czyli terapię polegającą na podawaniu niewielkich dawek alergenów w celu zmniejszenia odpowiedzi uczuleniowej na nie).

Z leków w ostrej fazie alergicznego zapalenia spojówek i w stanach przewlekłych zastosowanie znalazły preparaty podawane miejscowo - przeciwhistaminowe (np. ketotifen, lewokabastyna, emedastyna). Dodatkowo w ostrym rzucie choroby można połączyć je z lekami pobudzającymi receptory alfa (alfa-mimetyki), ponieważ jest to terapia skuteczniejsza, niż w przypadku podawania każdego leku osobno.

W przewlekłym leczeniu alergicznego zapalenia spojówek można dodatkowo stosować doustnie leki przeciwhistaminowe lub glikosteroidy miejscowo do oczu, niestety wiąże się to z licznymi działaniami niepożądanymi, terapia sterydami jest zarezerwowana tylko dla pacjentów, u których poprzednie leczenie nie przyniosło pożądanego efektu terapeutycznego, leki te powinny być stosowane jedynie przez krótki okres czasu.

Rokowanie przy alergicznym zapaleniu spojówek

Rokowanie w alergicznym zapaleniu spojówek jest pomyślne. Ostra postać choroby pojawia się nagle, ale dolegliwości ustępują bez leczenia, po ustaniu kontaktu z alergenem. Postaci przewlekłe schorzenia mają przebieg łagodny, objawy nie są znacznie nasilone, może dojść do przemijającego zaostrzenia choroby w przypadku kontaktu z alergenami lub czynnikami drażniącymi, takimi jak zimne powietrze, dym, opary oraz po długotrwałej pracy przy komputerze.

Alergiczne zapalenie spojówek mimo, że jest uciążliwą chorobą nie pozostawia trwałych następstw i powikłań. Wraz z wiekiem dochodzi do samoistnego wygaszania procesu chorobowego i zmniejszenia nasilenia dolegliwości chorobowych.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
  • "Alergologia", Niels Mygind, Ronald Dahl, Soren Pedersen, Kristian Thestrup-Pedersen, red. wyd. pol. Jerzy Kruszewski, Wojciech Silny, wyd. Urban & Partner, Wrocław