Alergiczne zapalenia pęcherzyków płucnych

Alergiczne zapalenia pęcherzyków płucnych stanowią grupę chorób zapalnych płuc, u których podstawy leży wziewne narażenie na niektóre substancje, związki chemiczne i cząsteczki organiczne wywołujące u osób ze szczególnymi uwarunkowaniami, rozlaną reakcję układu odpornościowego organizmu. Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych należy do częstych schorzeń śródmiąższowych płuc.

Alergiczne zapalenia pęcherzyków płucnych rozwija się u kilku procent osób narażonych na działanie danego czynnika szkodliwego. Najczęściej pojawia się u rolników, hodowców ptaków (zwłaszcza gołębi), pracowników przemysłu drzewnego, spożywczego i chemicznego. Klimatyzacja, sauny i kabiny prysznicowe w warunkach domowych również mogą być przyczyną rozwoju alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych.

Obecnie znanych jest kilkaset czynników odpowiedzialnych za powstanie schorzenia. Wiadomo, że w niektórych przypadkach klinicznych za rozwój choroby odpowiada klika czynników jednocześnie. Sugeruje się istnienie predyspozycji genetycznych sprzyjających powstawaniu schorzenia. Mechanizm występowania zmian nie został w pełni wyjaśniony.

Objawy alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych

Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych może mieć charakter ostry, podostry lub przewlekły. Postać ostra choroby rozwija się już po kilku godzinach po narażeniu na czynnik szkodliwy. Najczęściej sugeruje zakażenie dolnych dróg oddechowych. Postać podostra schorzenia jest wynikiem wielokrotnie powtarzanych narażeń pacjenta na substancje o niewielkim natężeniu.

Część przypadków od początku przebiega skrycie z dyskretnymi objawami klinicznymi. Rozpoznanie jest stawiane wówczas na etapie zmian nieodwracalnych obecnych w płucach. Włóknienie stopniowo powstaje wraz z upływem kolejnych miesięcy od ekspozycji, z tym, że przerwanie narażenia nie powoduje zatrzymania zmian chorobowych, proces włóknienia postępuje.

Z objawów chorobowych alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych mogą pojawić się świadczące o przewlekłej niewydolności oddechowej, nadciśnieniu płucnym i niewydolności prawej komory serca. Pacjenci skarżą się na kaszel, postępującą duszność, a także podwyższoną temperaturę ciała, dreszcze, bóle stawów i ogólne zmęczenie.

W badaniu pacjenta stwierdza się przyspieszenie oddechów i czynności serca oraz wysłuchuje się nad polami płucnymi niektóre zmiany osłuchowe. W postaci przewlekłej objawy przypominają długotrwałe zapalenie oskrzeli, przebiegające z kaszlem i odkrztuszaniem wydzieliny oraz ubytkiem masy ciała.

Rozpoznanie alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych

Podstawowe znaczenie w postępowaniu diagnostycznym przy alergicznym zapaleniu pęcherzyków płucnych ma prawidłowo zebrany wywiad, z uwzględnieniem miejsca wykonywania zawodu, rodzaju pracy, otoczenia domowego oraz przebiegu klinicznego choroby z okresami nawrotów i remisji. Wywiad zawodowy powinien dostarczać informacji na temat wykonywanych zawodów, czynników narażenia, objawów nasilających się w czasie pracy, a ustępujących w razie jej zaprzestania.

Ważną kwestię stanowi obecność objawów chorobowych u innych pracowników. Wywiad środowiskowy powinien dostarczać wiadomości na temat obecności zwierząt w otoczeniu domowym, hobby i zajęć wypoczynkowych, korzystania z saun, urządzeń nawilżających.

Należy zadać również pytanie dotyczące objawów występujących u innych domowników. W postaciach przewlekłych choroby ustalenie związku rozwoju objawów z czynnikami, na które jest narażony pacjent bywa trudne.

W różnicowaniu schorzenia bierze się pod uwagę przede wszystkim zakażenia wirusowe, obrzęk płuc, zapalenia oskrzeli, astmę zawodową i kaszlowy wariant astmy oraz utajony proces nowotworowy w obrębie układu oddechowego, a także możliwość rozwoju samoistnego włóknienia płuc.

Leczenie alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych

Postać ostra alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych ustępuje samoistnie bez podjęcia specjalistycznego leczenia. Jeżeli objawy są szczególnie nasilone uzasadnione jest wówczas wdrożenie glikosteroidu (prednizonu). Jeśli w ostrych postaciach choroby pojawią się powikłania, przede wszystkim niewydolność oddechowa, należy podjąć postępowanie objawowe.

Nie ma jednoznacznej metody leczenia o udowodnionej skuteczności w przypadku przewlekłego procesu chorobowego. Tutaj także podawać można glikosteroid pamiętając o stopniowym zmniejszaniu dawki w razie zadawalającego efektu terapeutycznego. Istotne jest również monitorowanie skuteczności leczenia poprzez wykonywanie systematycznych badań czynnościowych.

Rokowanie przy alergicznym zapaleniu pęcherzyków płucnych

Jeżeli alergiczne zapalenia pęcherzyków płucnych rozpoznana jest odpowiednio wcześnie, kiedy nie doszło jeszcze do nieodwracalnych zmian w płucach lub są one jedynie dyskretne, rokowanie jest pomyślne, ponieważ możliwy jest pełny powrót do zdrowia, pod warunkiem unikania w przyszłości narażenia na czynniki szkodliwe odpowiedzialne za rozwój procesu chorobowego u danego pacjenta.

Jeżeli ekspozycja trwa długo, a epizody nasilenia objawów powtarzały się wielokrotnie, rokowanie jest gorsze. Późne rozpoznanie, szczególnie postaci podostrej i przewlekłej, związane jest z rozwojem nieodwracalnych zmian w tkance płucnej i niewydolnością oddechową, bezpośrednio zagrażającą zdrowiu i życiu pacjenta. Stwierdzenie choroby jest wskazaniem do zmiany wykonywanego zawodu lub miejsca zamieszkanie przez chorego.

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
  • "Medycyna wewnętrzna", Gerd Herold i współautorzy, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa