Alergiczna aspergiloza oskrzelowo-płucna

Alergiczna aspergiloza oskrzelowo-płucna należy do śródmiąższowych chorób płuc z rodzaju tzw. eozynofilii płucnych. Charakteryzuje się obecnością typowych nacieków w obrębie tkanki płucnej, najczęściej u osób leczących się na astmę oskrzelową lub mukowiscydozę.

Alergiczna aspergiloza oskrzelowo-płucna spowodowana jest zakażeniem pacjentów przez grzyb Aspergillus fumigatus. Rzadziej przyczyną występowania zmian w płucach są inne czynniki grzybicze. Częstość schorzenia nie jest szczegółowo podana, w naszym kraju opisano wiele przypadków alergicznej aspergilozy oskrzelowo-płucnej, szczególnie często choroba rozpoznawana jest w Wielkiej Brytanii.

Przyczyny powstawania zmian związane są z długotrwałą stycznością organizmu z komórkami grzyba znajdującymi się w tkance płucnej i wywołującymi odpowiedź układu immunologicznego, który wydziela swoiste przeciwciała klasy G i E - te drugie odpowiadają za rozwój reakcji nadwrażliwości typu natychmiastowego. W tkance płucnej ponadto dochodzi do powstania zmian destrukcyjnych.

Objawy alergicznej aspergilozy oskrzelowo-płucnej

Przebieg kliniczny alergicznej aspergilozy oskrzelowo-płucnej charakteryzuje się kilkoma stadiami chorobowymi. Postać ostrą cechuje nasilenie się objawów astmy, przede wszystkim kaszlu, czasem dochodzi do wzrostu temperatury ciała. Pacjenci mogą wykrztuszać plwocinę o charakterze gęstych brązowych mas.

Na zdjęciu radiologicznym przy alergicznej aspergilozy oskrzelowo-płucnej obserwuje się typowe zmiany, w razie kolejnych nawrotów nieprawidłowości często pojawiają się w tych samych miejscach tkanki płuc. Ponadto w przebiegu klinicznym obserwuje się częste remisje zmian (cofanie się objawów chorobowych), po krótszym lub dłuższym okresie czasu wolnym od objawów klinicznych dochodzi do rozwoju zaostrzeń i ponownego pojawienia się symptomów chorobowych.

W następstwie procesów zachodzących w tkance płucnej może dojść do powstania powikłań w postaci astmy poddającej się leczeniu jedynie glikosteroidami i rozległego włóknienia płuc oraz rozstrzenia oskrzeli.

Rozpoznanie alergicznej aspergilozy oskrzelowo-płucnej

Opracowano specjalne kryteria umożliwiające postawienie właściwej diagnozy przy alergicznej aspergilozie oskrzelowo-płucnej. Spełnienie 6 z nich umożliwia ustalenie rozpoznania. Do głównych kryteriów należą: obecność astmy atopowej w wywiadzie, wzrost ilości eozynofilów (rodzaj krwinek białych odpowiedzialnych m. in. za reakcje alergiczne i przeciwpasożytnicze), zwiększenie stężenia przeciwciał klasy E, dodatni wynik testu skórnego na obecność grzyba Aspergillus fumigatus.

Również uwzględnia się obecność nacieków w płucach i rozstrzenia oskrzeli oraz dodatnie odczyny wykonywane na obecność grzyba. W różnicowaniu bierze się pod uwagę inne eozynofilie płucne, pewne rodzaje zapalenia płuc oraz zmiany naczyniowe związane z podwyższoną ilością eozynofilów we krwi obwodowej (np. zespół Churga i Strauss).

Leczenie alergicznej aspergilozy oskrzelowo-płucnej

Celem leczenia alergicznej aspergilozy oskrzelowo-płucnej jest przerwanie "błędnego koła", wzrost grzyba w lepkiej wydzielinie ciągle dostarcza materiału i substancji, wobec których rozwija się odpowiedź układu immunologicznego, doprowadzająca do zaostrzenia procesu chorobowego. Trudnością jest jednak uwolnienie uszkodzonych oskrzeli od kolonii grzybiczych, dlatego wczesne i bardzo intensywne leczenie jest konieczne nawet wtedy, gdy objawy chorobowe nie są znacznie nasilone.

Alergiczna aspergiloza oskrzelowo-płucna wymaga postępowania w czasie obecności zaostrzenia procesu chorobowego. Podaje się wówczas glikosteroid (prednizon). Chorzy, u których nawroty choroby są częste i dochodzi do trwałego zniszczenia obszarów tkanki płuc, wymagają stałego stosowania glikosteroidów.

Dodatkowo podawany itrakonazol wspomaga terapię i umożliwia zmniejszenia dawki sterydu do niskiej, ale dającej korzystny efekt terapeutyczny.

Rokowanie przy alergicznej aspergilozie oskrzelowo-płucnej

Rokowanie przy alergicznej aspergilozie oskrzelowo-płucnej jest trudne do określenia. W zależności od konkretnego przypadku klinicznego bywa różne. Zmiany z reguły ustępują po odpowiednio zastosowanym leczeniu, ale często nawracają w przyszłości. Mogą doprowadzić do trwałego zniszczenia tkanki płuc, co znacznie pogarsza rokowanie.

Zaostrzenie alergicznej aspergilozy oskrzelowo-płucnej może wywołać wystąpienie objawów klinicznych, które nie są nasilone, dlatego konieczna jest kontrola przebiegu choroby za pomocą wielokrotnie wykonywanych oznaczeń stężenia przeciwciał klasy E i badań radiologicznych klatki piersiowej.

U większości chorych nie dochodzi jednak do postępującego upośledzenia oddychania, pod warunkiem, że rozpoznanie jest wczesne, a leczenie właściwie prowadzone.

W części przypadków rozwija się niestety niewydolność oddechowa (zwłaszcza, jeżeli diagnoza jest późno postawiona, a zmiany w płucach zaawansowane w momencie rozpoznania schorzenia).

Mariusz Kłos

Bibliografia
  • "Choroby wewnętrzne", Andrzej Szczeklik, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków
  • "Medycyna wewnętrzna", Gerd Herold i współautorzy, wyd. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa